Timmerbijen zijn de grootste soort wilde bijen die bij ons voorkomen. Kenmerkend is hun hommelachtige, zwarte uiterlijk en hun luide gezoem. Hieronder willen we graag bekijken wat de grappige kerels zo interessant en uniek maakt in hun manier van leven.
Is een timmermansbij gevaarlijk?
Timmerbijen zijn niet gevaarlijk. Ze zijn beschermd. Ze nestelen zich in een tuin met een bijenhotel, met nectarrijke bloemen of in dood hout. Zelfs als de timmermansbij vredig is, kan hij steken. Het is een belangrijk lid van het ecosysteem en vervult de rol van plantenbestuiver.
Blauwe, zwarte of grote timmermansbij
Veel namen, één bij: Achter de namen “Blue Carpenter Bee”, “Black Carpenter Bee”, “Blue Black Carpenter Bee” of “Large Carpenter Bee” schuilt dezelfde soort bij: de Xylocopa. Hij heeft een zwart lichaam en blauwe vleugels en is aanzienlijk groter dan zijn gestreepte familieleden. Daarom zijn alle namen behoorlijk accuraat.
Kunnen timmermansbijen steken?
Timmerbijen kunnen steken zoals elke andere bijensoort. Ze doen dit echter uiterst zelden en alleen als ze zich echt bedreigd voelen. Timmerbijen zijn solitaire insecten en zijn erg schuw en daarom niet erg gevaarlijk. Als je het zeldzame ongeluk hebt gehad dat je door een houtbij bent gestoken, behandel de steek dan net als elke andere bijen- of wespensteek:
- Verwijder de angel
- wrijf een plakje rauwe ui over de beet
- de steek afkoelen
- Een pasta gemaakt van zuiveringszout en water desinfecteert en koelt
- Etherische oliën zoals kruidnagelolie, muntolie of lavendelolie desinfecteren en verminderen jeuk
Excursus
Vechten tegen timmermansbijen
Timmerbijen zijn zeldzame solitaire wezens en niet gevaarlijk. Zelfs als u denkt dat u uw houten dak moet beschermen tegen timmermansbijen, kunt u ontspannen: timmermansbijen nestelen alleen in verrot, zacht hout. Er is dus geen reden om timmermansbijen te bestrijden.
Nut van timmermansbijen
Waarom timmermansbijen op de Rode Lijst van het Federaal Agentschap voor Natuurbehoud staan, is uiteraard in de eerste plaats te wijten aan hun afnemende populatie. Het stoppen hiervan is een vereiste voor de algemene biodiversiteit, die op de lange termijn noodzakelijk is voor een evenwichtig ecologisch macrosysteem.
Voor veel beschermde soorten wordt hun onmiddellijke nut benadrukt - dit kan uiteindelijk meer particulieren met tuinen motiveren om de soort in kwestie te helpen beschermen.
Natuurlijk is de timmermansbij ook een belangrijke schakel in het ecosysteem. Zoals alle bijen vervult hij ook een rol als plantenbestuiver, maar deze is slechts matig uitgesproken, omdat timmermansbijen de gewoonte hebben om als zogenaamde nectarrovers op te treden. Ze hebben de gewoonte om nectar uit sommige plantenbloemen te halen zonder er iets voor terug te betalen: omdat ze zijn uitgerust met sterke onderkaken, waarmee ze gewend zijn nesten te bouwen, bijten ze soms gewoon door bijzonder diepe, moeilijk bereikbare bloemen - de bestuiving effect blijft desnoods volledig op de route.
Normaal gesproken voeren timmermansbijen hun bestuivingstaak bij het verzamelen van nectar zeer goed uit. Door hun lange tong zijn ze vooral gespecialiseerd in mandplanten, vlinders en muntplanten. Grote timmermansbijen vliegen graag naar de labiale bloemen van scharlei of de vlinderbloemen van blauweregen. Ze hoeven de basis van de bloemen niet door te prikken, waardoor ze de prachtige tuinplanten ijverig bestuiven. Het is leuk om het hier te zien:
Holzbiene am Muskatellersalbei
Hoe ga je om met timmermansbijen?
Gezien de bedreiging voor soorten, zou u over het algemeen houtbijen in uw tuin moeten verwelkomen. Het is zeker niet nodig om ze weg te jagen - ook al kan hun grote, zwarte en luid zoemende aanwezigheid in eerste instantie wat vreemd overkomen. De dieren zijn geenszins bijzonder gevaarlijk of zelfs schadelijk.
Gezien het vrij slechte aanbod van geschikt leefgebied in het hele land, is het prijzenswaardig als je je best doet om de dieren een thuis te bieden. Dit kun je op verschillende manieren doen. Bovenal is het zinvol om ruimte te creëren voor mogelijke nestplaatsen. Bijvoorbeeld via de volgende maatregelen:
- Maak dood hout niet zorgvuldig schoon
- Maak indien nodig een bijenhotel
Laat dood hout in de tuin liggen
Als u een oude boom in uw tuin heeft die niet snel omv alt en u niet al te veel visueel stoort, kunt u hem indien mogelijk laten staan. Het biedt timmermansbijen niet alleen een prachtige basis voor het bouwen van hun nesttunnels, maar ook een verscheidenheid aan levensbronnen voor andere insecten-, zoogdier- en vogelsoorten.
Omdat timmermansbijen ook erg trouw zijn aan hun locatie, biedt vooral een oude boom hen een uitstekende plek om te wonen waar ze keer op keer gebruik van kunnen maken. Je kunt ook de verbazingwekkende, gretige booractiviteit van individuele houtbijen op de stam van dichtbij observeren.
Het achterlaten van ander dood hout, zoals gebroken, rotte takken, is uiteraard ook de moeite waard voor het huisvesten van timmermansbijen. Om het uiterlijk van de tuin niet te grof te maken, kunt u ook op slimme wijze individuele, mooi gevormde oude takken aan de randen van bloembedden of aan de oevers van een tuinvijver plaatsen.
Bijenhotel
Een bijenhotel ziet er mooi uit en trekt veel nuttige insecten naar de tuin
Als u een wat nettere tuinstijl hanteert en dit graag wilt behouden, raden wij u aan een insecten- of specifiek bijenhotel te creëren. Deze kun je zo vormgeven dat andere nuttige bijen er ook nestmogelijkheden in hebben. Voor timmermansbijen dient het bijenhotel uiteraard voorzien te worden van zoveel mogelijk stevig, maar verrot, oud hout. Oudere takschijfjes kunnen er ook erg decoratief uitzien met opvallende jaarringen en grotere scheuren. De timmermansbijen vinden ook goede plekken om te beginnen met boren in de scheuren.
Maar timmermansbijen gebruiken ook graag plantenstengels gevuld met stevig merg of holle stengels als nestplaatsen. Stengels van Japanse duizendknoop, riet of bamboe worden aanbevolen. Afhankelijk van de grootte van de timmermansbijen moet de doorsnede van de stengels ongeveer 5-9 mm zijn. Als je al heel lang timmermansbijen in je tuin hebt, kun je ook een gat in een oude nestplaats gebruiken als leidraad bij het doorsnijden van plantenstengels. Sommige andere wilde bijensoorten voelen zich ook erg op hun gemak in plantenstengels.
Het geslacht van timmermansbijen
De timmermansbijen, zoölogisch bekend als Xylocopa, zijn een van de drie geslachten binnen de echte bijenfamilie. Ze zijn daarom nauw verwant aan honingbijen van het geslacht Apinae.
Hun wetenschappelijke en vertaalde naam, zoals vaak het geval is met namen van diersoorten, komt van hun manier van leven:. Met hun krachtige monddelen boren ze gaten in boomtakken en rotte stammen, maar soms ook in houten delen van menselijke bouwwerken zoals hekpalen.
Hoeveel hout ze verwijderen bij het bouwen van hun lange tunnels kun je zien aan de houtsnippers die onder hun nestgebieden worden gemaakt. In gebieden waar ze talrijker zijn, worden ze soms bevochten vanwege hun houtborende activiteit.
Taxonomie en voorkomen
Het geslacht van timmermansbijen omvat in totaal ongeveer 500 soorten binnen 31 subfamilies wereldwijd. De meesten van hen leven in tropische en subtropische gebieden omdat de dieren extreem warmteminnend zijn. Slechts 8 soorten hebben zich aangepast aan de Europese klimatologische omstandigheden, en slechts 3 soorten hebben zich in Centraal-Europa gevestigd. Nu het klimaat steeds warmer wordt, zijn timmermansbijen steeds vaker te zien in onze plaatselijke tuinen, ook al zijn ze over het algemeen zeldzaam. Timmerbijen hebben zich merkbaar verspreid, vooral in zuidelijke deelstaten zoals Baden-Württemberg, Rijnland-P alts, Saarland, Beieren en Hessen.
Excursus
Duifstaart
De algemene opwarming van de aarde heeft ook de weg vrijgemaakt voor andere grote insectensoorten om onze Midden-Europese breedtegraden te bereiken: in vergelijkbare mate als timmermansbijen zijn duivenstaarten hier de afgelopen jaren bijvoorbeeld ook aanzienlijk meer aanwezig geworden. Niet alleen doet de naam van de grote vlinder meer denken aan een kleine vogel dan aan een insect, maar ook aan zijn uiterlijk: door zijn spanwijdte van ruim 4 centimeter, zijn witgekleurde achterkant en zijn beweeglijke zoemende vlucht, staande op bloemen, kan hij beweegt heen en weer, bijna een beetje vergelijkbaar met een kolibrie.
De duivenstaart komt steeds vaker voor op onze breedtegraden
Uiterlijk
Timmerbijen zijn relatief gemakkelijk te onderscheiden van andere echte bijen of wilde bijen. Een van de meest voor de hand liggende onderscheidende kenmerken is hun kleur, die niet zwart en geel is zoals sommige andere echte bijen die leken als typisch beschouwen: eerder is een diepzwarte kleur kenmerkend voor de meeste soorten timmermansbijen, vaak vergezeld van glinsterende metaalachtige nuances. in blauw tot paars op het lichaam en de vleugels.
De gest alte verschilt ook aanzienlijk van die van honingbijen of andere bijensoorten: timmermansbijen hebben een ongewoon grote en gedrongen lichaamsstructuur, die vergelijkbaar is met die van hommels. (hommels zijn trouwens ook echte bijen)
Lifestyle
Timmerbijen hebben een cyclus van één jaar die in sommige opzichten verschilt van die van andere solitaire bijen. Allereerst is het ongebruikelijk dat zowel vrouwtjes als darren overwinteren in timmermansbijen. Hiervoor zoeken ze individueel of in groepjes een plekje beschut tegen wind, regen en kou, zoals een zelfgegraven gat in de grond of een scheur in een muur of hout. Het oude nest wordt soms ook gebruikt als winterverblijf.
Het nieuwe timmerbijenjaar begint in april. Dan, nadat ze uit de winterslaap zijn ontwaakt, komen vrouwtjes en drones samen om te paren. Het vrouwtje begint dan individueel een broedplaats te creëren. Hiervoor boort hij kweekbuizen in ouder, maar nog steeds relatief massief hout en plaatst daarin ongeveer 10 tot 15 kweekkamers. In elk ervan wordt een ei geplaatst en voorzien van een proviandpakket. Deze bestaat uit een mengsel van stuifmeel, nectar en hoofdklierafscheiding. Ten slotte worden de op deze manier voorbereide broedkamers gesloten en worden de larven aan hun lot overgelaten.
De larven ontwikkelen zich onafhankelijk met de geboden voorzieningen. Na ongeveer 2 maanden verpoppen ze zich en worden binnen enkele dagen volledig timmermansbijen. Als zodanig eten ze zich een weg uit hun houten broedkamer en kunnen ze hun leven als volwassenen beginnen.
De vrouwtjes leven relatief lang vergeleken met andere solitaire bijen. Na de overwintering leven ze vaak tot in de zomer en kunnen ze de ontwikkeling van hun nakomelingen volgen. Nadat ze zijn uitgekomen, ontstaat er soms zelfs een soort gedeeld vlak aandeel tussen generaties.
Hier is nog een klein, overzichtsachtig profiel van de timmermansbijen:
| Zoölogische classificatie | Uiterlijk | Voorvallen | Lifestyle | Speciale identificatiekenmerken |
|---|---|---|---|---|
| Behoort tot de familie van echte bijen binnen de deelorde van stekende wespen en de onderorde van taillewespen | Vergeleken met andere soorten echte bijen is hun lichaam vrij groot en gedrongen als een hommel (14 tot 28 mm lang). Hun kleur is opvallend diepzwart, vaak bedekt met een metaalachtige glans in blauw tot violet | Er zijn slechts 3 soorten vertegenwoordigd in Midden-Europa, deze voornamelijk in de zuidelijke tot zuidoostelijke landen, in Duitstalige landen, vooral in Zwitserland, Oostenrijk en Duitsland in deelstaten zoals Baden-Württemberg, Beieren, Saksen, | Eenzame levensstijl, d.w.z. alleen wonen, geen kolonisatie, cyclus van één jaar, vrouwtjes en darren overwinteren beide | groot, diepzwart, corpulent uiterlijk, luid zoemend geluid tijdens het vliegen |
Deze video gemaakt door Nabu Thüringen geeft een indruk van de timmermansbij en haar manier van leven:
Die Blaue Holzbiene
Identificeer houtbijsoorten
Grote timmermansbij (Xylocopa violacea)
De grote houtbij, zoölogisch bekend als Xylocopa violacea, heeft verschillende secundaire namen die al snel op zijn eigen soort lijken. In feite kunnen de blauwe timmermansbij, de blauwzwarte timmermansbij, de violetvleugelige timmermansbij en de gewone timmermansbij in een pot worden geplaatst met het opschrift 'grote timmermansbij' of'Xylocopa violacea' kan worden gegooid. De soort wordt soms zelfs de zwarte horzel genoemd, omdat zijn lichaamsgrootte en donkere kleur enigszins doen denken aan zijn grotere verwanten uit de onderfamilie van echte wespen.
De belangrijkste identificerende kenmerken van de grote houtbij zijn al gedefinieerd met de kleuraanduiding van secundaire namen: hun vleugels worden feitelijk gekruist door glinsterende blauwe tot violette aderen. Hun achterlijf is diepzwart, rond als een hommel en heeft dicht, kort haar. Het middengedeelte van het lichaam, de thorax, is iets lichter en heeft een blauwgrijze tint. Over het geheel genomen bereiken grote houtbijen – zoals hun hoofdnaam al doet vermoeden – een behoorlijk indrukwekkende omvang. Ze kunnen tot 28 millimeter lang worden.
(Xylocopa iris)
Dit type timmermansbij is, net als de grote timmermansbij, een van de weinige soorten die ook wijdverbreid zijn in Midden-Europa. De soort komt voornamelijk voor in het Middellandse Zeegebied, maar is ook vertegenwoordigd in het nabije zuidoosten en Centraal-Azië. Er zijn ook exemplaren gevonden in bepaalde regio's van Zwitserland en Oostenrijk. In Duitsland komt het, of helemaal niet, voor in het zuiden.
Met een lichaamslengte van 14 tot 16 millimeter blijft de Xylocopa-iris aanzienlijk kleiner dan de grote houtbij, maar zijn gest alte is eveneens gedrongen en hommelachtig. Haar hele lichaam is diepzwart, haar buik glinstert lichtjes in een metaalachtig, soms groenachtig blauw.
Oosterse timmermansbij (Xylocopa valga)
De Xylocopa valga heeft lange, zwarte antennes
De soort Xylocopa valga staat in het Duits bekend als de oosterse of zwart aanvoelende timmermansbij. Het is de derde (en laatste) soort die in Midden-Europa voorkomt. Het is vooral wijdverspreid in zuidelijke en zuidoostelijke Midden-Europese landen zoals Italië, Slovenië, Roemenië, Servië en Griekenland. In Duitsland is de oostelijke houtbij sporadisch waargenomen in Baden-Württemberg, Beieren en Saksen.
Qua uiterlijk lijkt hij in bepaalde opzichten op de grote timmermansbij, in het bijzonder heeft hij een vergelijkbaar dik, hommelachtig en zwart gekleurd achterlijf en bereikt hij, net als de Xylocopa violacea, een totale lengte van maximaal 28 millimeter. Kenmerkend, wat ook terug te vinden is in een van de gangbare namen van deze soort, zijn de opvallende en consequent diepzwarte antennes. De vleugels zijn zwart met een metaalachtige, blauwachtige glans.
Andere soorten die in Europa voorkomen:
De volgende soorten houtbijen zijn niet rechtstreeks vertegenwoordigd in Duitsland, maar in het bredere Europese gebied, vooral op de Balkan:
- Xylocopa cantabrita
- Xylocopa amedaei
- Xylocopa gracilis
- Xylocopa olivieri
- Xylocopa uclesiensis
Interessant om te weten:
Van deze “niet-Duitse” houtbijensoorten hebben sommige in onze ogen een wat typischer bijenuiterlijk. De Xylocopa cantabrita en de ylocopa olivieri hebben bijvoorbeeld een soortgelijke zwart-geel gestreepte kleur als die van honingbijen in plaats van metaalzwart. Het gestreepte patroon is echter meestal niet zo uitgesproken en de kleuren worden iets meer bruinroodachtig. Hun lichaamsstructuur is ook timmermansbijachtig, corpulent en groot, met een lengte van ongeveer 18 tot 22 millimeter.
De Xylocopa cantabrita komt vooral voor op het Spaanse schiereiland en wordt daarom ook wel de Spaanse timmermansbij genoemd.
Situatie van timmermansbijen hier
De vraag hoe het met onze timmermansbijen gaat, is natuurlijk gerechtvaardigd in tijden van steeds dringender wordende soortenbescherming. Gezien de algemene achteruitgang van de diversiteit aan planten- en diersoorten, nemen we ook de situatie van de houtbijen onder de loep.
De zaak is eigenlijk tweesnijdend. Enerzijds is de houtbij een van de bedreigde diersoorten die in dit land met uitsterven worden bedreigd. Met name de grote timmermansbij, die in onze regio het meest voorkomt, staat vermeld op de zogenaamde Rode Lijst van het Federaal Agentschap voor Natuurbehoud. Ze wordt dus al een hele tijd nauwlettend in de gaten gehouden.
De achteruitgang van de soorten timmerbijen hier is voornamelijk te wijten aan het gebrek aan geschikte habitat. Zoals we al hebben geleerd, geven timmermansbijen de voorkeur aan dood hout om te nestelen. De vele overdreven verzorgde tuinen in dit land bieden daar echter weinig van, en in de land- en bosbouwsector wordt steeds meer areaal niet langer aan het toeval of aan de natuur overgelaten. Dood hout dat simpelweg blijft liggen is een zeldzaamheid, maar het is een belangrijke levensbron voor timmermansbijen en vele andere kleine diersoorten.
Aan de andere kant is er ook een zekere recente verspreiding van de soort waar te nemen: omdat de zomers heter worden en de winters milder worden, dringen warmteminnende insectensoorten steeds verder door in de noordelijke streken. Ondanks dat ze vaker voorkomen in de zuidelijke delen van het land, kun je ook een of twee timmermansbijen tegenkomen in Noord-Duitse gebieden zoals Brandenburg, Noord-Rijnland-Westfalen of Nedersaksen.
Er moet iets anders in zitten. woodbee woodbee blue blue black black sweetpeas noblevetch pink insect insect natur nature
Een bericht gedeeld door Katharina (@rabe_haug) op 14 juli 2019 om 6:55 uur PDT
Veelgestelde vragen
Kunnen timmermansbijen gevaarlijk zijn?
Gezien hun grootte, mysterieuze zwarte kleur en luid zoemen, lijken timmermansbijen voor sommige tuiniers niet helemaal koosjer. Natuurlijk ook omdat de aanblik ervan nog steeds vrij zeldzaam is en bijna een beetje exotischer.
Over het algemeen behoren timmermansbijen tot de minder gevaarlijke geslachten binnen de echte bijenfamilie. Dit komt simpelweg door hun eenzame, eenzame levensstijl. In principe hebben solitaire stekende insecten minder reden om te steken, omdat de verdediging van een staat niet langer een defensieve situatie is. Sociaal levende soorten, d.w.z. soorten die grote kolonies vormen, zoals Duitse wespen, horzels of honingbijen, moeten een hele kolonie beschermen om de soort te behouden en hebben daarom simpelweg meer oppervlak om aan te vallen.
Eenzame soorten zoals houtbijen vertrouwen daarentegen alleen op hun angel als ze als individu worden aangevallen, bijvoorbeeld bij het zoeken naar voedsel. Het komt daarom vrij zelden voor dat ze steken. De afscheiding in hun angel is niet giftiger dan die van honingbijen. Om een steek te voorkomen, moet je een timmermansbij indien mogelijk met rust laten en hem niet lastigvallen.
Zijn timmermansbijen beschermd of bedreigd?
De grote houtbij heeft in Duitsland een “speciaal beschermde” status volgens de Federale Natuurbeschermingswet. Het verstoren, vangen of doden van timmermansbijen is daarom verboden en zal worden vervolgd.
Benader de dieren dus voorzichtig! In plaats van ze weg te jagen, creëer je liever de leefomstandigheden die ze in het wild steeds vaker worden ontnomen door je tuin op een natuurlijke manier in te richten, dood hout achter te laten en eventueel een nesthulpmiddel te bouwen.
