Houtbokkevers behoren tot de gevaarlijkste plagen die hout aantasten. Vaak wordt een besmetting echter pas ontdekt als de schade al ver gevorderd is. Vroege detectie is niet hopeloos, omdat de larven zichzelf openbaren via bepaalde schadepatronen.
Hoe herken en bestrijd je een boktorplaag?
De boktor is een gevaarlijke plaag die naaldhout kan aantasten en ernstige schade kan veroorzaken. Tekenen van een besmetting zijn onder meer ovale gaten in het hout, voedingsgeluiden en een dunne houthuid die gemakkelijk kan worden afgekrabd. Vroegtijdige controle wordt aanbevolen door hittebehandeling of – voor kleinere voorwerpen – door verwarming in de oven of invriezen.
Besmetting detecteren via kwaadaardige afbeeldingen
Houtbokkevers kunnen in zeer korte tijd het opgebouwde hout van coniferen ernstig beschadigen. In Duitsland wordt de huisgeit beschouwd als de gevaarlijkste houtvernietiger in huis. Daarom is in sommige deelstaten in de bouwvoorschriften een meldingsplicht vastgelegd. Als u een plaag opmerkt, moet u onmiddellijk contact opnemen met de verantwoordelijke bouwautoriteit.
Tip
Kies bij het bouwen van uw huis hout met een minimum kernhoutgeh alte van 90 procent. Deze wordt niet aangetast door huiskever of houtworm.
Tekenen van een besmetting
De voedingsactiviteit van de boktorren is veel moeilijker te detecteren dan de schade veroorzaakt door de houtworm (Anobium punctatum). De huiskever verstopt houtdoorgangen met zaagsel en uitwerpselen, zodat er geen verklikkerhopen houtstof achterblijven. Deze gangen worden niet meer betreden.
Als er sprake is van een ernstige besmetting, blijft er een dunne houten huid achter die gemakkelijk kan worden afgeschraapt en waardoor het doorgangssysteem zichtbaar wordt. Het enige uiterlijke kenmerk van aangetast hout zijn de ovale uitgangsgaten van de volwassen kevers. Deze zijn tussen de vier en zeven millimeter groot. Voedingsgeluiden zijn een duidelijke indicatie van een actieve plaag.
Excursus
De huisbok opsporen met speurhonden
Sinds 2008 worden in Australië experimenten uitgevoerd met speurhonden, die bedoeld zijn om een besmetting door de tamme geit in een vroeg stadium op te sporen. Voor dit doel werden in eerste instantie twee Labradorhonden specifiek opgeleid. Hun scherpe reukvermogen zou het mogelijk maken om de keverlarven tot drie jaar eerder in het bos te detecteren. Conventionele maatregelen door het doorzoeken van bebouwd hout leveren alleen betrouwbare informatie op als er al vluchtgaten voor volwassen kevers zijn. Dan hebben ze zich misschien al voortgeplant en nieuwe eieren gelegd.
Een plaag beoordelen
Een houtbokplaag wordt vaak pas heel laat ontdekt
Voordat er tegenmaatregelen worden genomen, moet de besmetting worden gecontroleerd en verzekerd door een specialist. De huiskever is niet altijd een mogelijke plaag voor het eten van sporen in het hout. Andere insecten laten ook tunnels achter in dakbalken.
Houtleeftijd en gevaar
Tijdens een besmettingsinspectie wordt de intensiteit van de besmetting en de ouderdom van het hout op de onbeschadigde balken gecontroleerd. Statistisch gezien is het zeer onwaarschijnlijk dat hout van ongeveer 60 jaar oud hierdoor zal worden aangetast. Dit betekent dat later aangebrachte houtbescherming geen enkel voordeel heeft.
De aantrekkelijkheid van de houtsoort is de eerste 30 jaar erg sterk en neemt daarna gestaag af. Hout loopt na 100 jaar nog nauwelijks gevaar en 140 jaar oud hout wordt slechts in zeldzame uitzonderingen aangetast. Zelfs bij oud hout kan een besmetting echter niet volledig worden uitgesloten. Als de mannetjes alleen geïmpregneerd hout vinden, plaatsen ze hun geursporen ook op atypisch oud hout. Bovendien kan vers reparatiehout de aantrekkelijkheid weer vergroten.
Hoe ouder het hout, hoe kleiner de kans op besmetting. Dit is echter niet volledig uitgesloten.
Pas op voor dubieuze experts
Het is niet ongebruikelijk dat bedrijven misbruik maken van de onwetendheid van burgers en onzinnige of te dure tegenmaatregelen nemen. Vaak komen zogenaamde deur-tot-deurtransacties voor, waarbij bewoners zich laten verrassen door zelfbenoemde deskundigen en uit bezorgdheid contracten ondertekenen.
In sommige gevallen is de plaag zo ernstig dat de geadverteerde bestrijdingsmethoden niet langer effectief zijn en de gehele dakconstructie moet worden vervangen. Veel maatregelen zijn ook zinloos als de plaag al verdwenen is of nog maar zeer zwak ontwikkeld is. In zeldzamere gevallen worden dure controlemaatregelen aangeboden, zelfs als houtschade werd veroorzaakt door andere onschadelijke insecten zoals de houtwesp of de schijfkever.
Gevecht
Bij een positieve controle worden afhankelijk van de intensiteit verschillende maatregelen genomen. Vaak wordt het ongedierte bestreden met chemische middelen. Contactinsecticiden zijn niet altijd de beste oplossing, omdat ze het ongedierte moeilijk bereikbaar maken. Effectieve bestrijding vindt plaats via het heteluchtproces waarbij gebruik wordt gemaakt van hoge temperaturen. Kleinere voorwerpen kunnen in de sauna worden verwarmd. In een magnetron met ingebouwde hoornzender kan het hout enkele minuten lang worden bestraald en oververhit, waarbij alle levende wezens die water bevatten worden gedood.
Chemische controle:
- Houten oppervlakken pellen en impregneren
- druk of drukloze injectie
- Begassing met zwavelylfluoride
Tip
Om al het leven in het hout te doden, moet je het meubelstuk gedurende één tot drie uur op 65 graden Celsius verwarmen. Eiwitten in het lichaam beginnen te stollen bij een temperatuur van ongeveer 60 graden Celsius, waardoor het organisme afsterft.
Profiel
De boktor is niet erg opvallend
De boktor, die ten onrechte kortweg de boktor wordt genoemd, behoort tot de familie van de boktor. De kever is daardoor te herkennen aan zijn lange antennes, die licht naar achteren gebogen zijn. Vanwege dit typische kenmerk kreeg de familie de Duitse volksnaam. De soort achter de boktor is Hylotrupes bajulus. Vrij vertaald betekent deze soortnaam grofweg ‘iemand die in het hout van de drager boort’. Deze uitdrukking geeft de manier van leven van de kever aan.
Een kever met veel namen:
- Balschraag
- Hausbock
- Grote Houtworm
Typische kenmerken
Volwassen kevers zijn tussen de acht en 26 millimeter lang. Het lichaam is relatief plat. Kleur en markeringen kunnen per persoon verschillen. De basiskleur is bruin tot zwart, hoewel de poten en antennes meestal iets lichter lijken. Het hele lichaam is bedekt met fijne, grijsachtig glanzende haartjes. Bij sommige dieren vertonen de dekschilden duidelijk twee paar witte haarvlekken. Deze kunnen min of meer intensief ontwikkeld zijn.
Fysiek
Houtbokkevers hebben een sterk afgerond halsschild, waarop twee glanzende eeltplekken te zien zijn. Het halsschild is aanzienlijk breder dan het hoofd. Opvallend zijn de verdikte poten van de poten, waarvan de klauwen kleine tanden hebben. Bij een boktor heeft de huisboktor betrekkelijk korte antennes, waarbij het derde antennesegment langer is dan het vierde.
Larva
Larven van huisboktorren kunnen een lengte bereiken van maximaal 30 millimeter. Het ivoorkleurige lichaam is duidelijk gearticuleerd en eindigt in een grotere kop met krachtige monddelen. Naast het eetgerei bevinden zich drie puntogen. Als ze niet gestoord worden, zijn hun geluiden, die gemaakt worden door het schrapen van de houtvezels, duidelijk hoorbaar. Ze kunnen worden gebruikt als een duidelijk teken van houtaantasting. Bij de minste verstoring stoppen ze met eten en vallen ze stil.
Levensstijl en ontwikkeling
Tussen mei en augustus zoeken de kevers een partner, ook al leven ze maar ongeveer vier weken. Gedurende deze tijd eet de huisbok geen voedsel. Omdat het een droog houtinsect is, leggen de kevers hun eieren alleen in droog en veelal bebouwd hout.
Hout zoeken
Onmiddellijk na het uitkomen gaan de vrouwtjes op zoek naar een geschikte plek om hun eieren te leggen. Aan de hand van de ontsnappende aerosolen wordt de geschiktheid van verschillende houtsoorten beoordeeld. Mannetjes zoeken ook een geschikt en beschermd gebied in het bos dat geschikt is om te paren. Vervolgens produceren ze een seksuele lokstof om een vrouwtje aan te trekken dat bereid is te paren. Deze worden echter ook beïnvloed door de geurintensiteit van het bos. Op deze manier proberen de vrouwtjes het hout te vinden dat optimale ontwikkelingsmogelijkheden biedt voor hun nakomelingen.
Paring
Het vrouwtje legt twee tot drie dagen na de paring eieren. Deze worden via een flexibele legbuis in kleine scheurtjes in het hout geplaatst. Zelfs de kleinste openingen met een breedte van 0,3 millimeter zijn voldoende.
Als één ei wordt gelegd, ontstaan er zes tot acht legsels, die elk gemiddeld 50 tot 60 eieren bevatten. In totaal kunnen vrouwtjes tussen de 140 en 200 eieren leggen. Individuele vrouwtjes produceren meer dan 500 eieren. Mannetjes sterven kort na het paren, terwijl vrouwtjes sterven na het leggen van hun eieren.
Een enkel vrouwtje legt tussen de 50 en 60 eieren
Ontwikkelingscycli
De larven eten kort na het uitkomen dieper het hout in. Ze doorlopen verschillende groeicycli waartussen ze vervellen, waarbij de duur van de larvale ontwikkeling wordt beïnvloed door verschillende factoren.
Na het laatste larvale stadium vindt de verpopping plaats net onder het oppervlak van het hout. De larve ondergaat een metamorfose en komt tevoorschijn als een geslachtsrijpe kever. Het duurt meestal vier tot zes jaar voordat de larve zich tot een volwassen kever ontwikkelt. Als de larven in voedselarm hout leven, kan de ontwikkeling twaalf en in zeldzame gevallen achttien jaar duren.
Dit beïnvloedt de ontwikkeling van de larven:
- Nutriënten: hoog eiwitgeh alte belangrijk
- Vocht: idealiter tussen twaalf en 30 procent
- Temperatuur: Optimaal tussen 28 en 30 graden Celsius
- Houtsoort: geeft de voorkeur aan zachthout zoals dennen-, dennen- of sparrenhout
Soorten boktorren
De Europese boktor is gemakkelijk te herkennen en moeilijk te verwarren met andere soorten. De grootste misverstanden komen voort uit misleidende namen voor verschillende soorten. De onjuiste naam gewone boktor komt af en toe voor. Deze naam is waarschijnlijk ontstaan door een mengsel van de gewone houttekensoort en de gewone boktor uit de boktorfamilie. Er zijn een aantal andere boktorren die als ongedierte fungeren.
| wetenschappelijke naam | andere namen | Schade | Herkennen | |
|---|---|---|---|---|
| Aziatische boktor | Anoplophora glabripennis | Aziatische boktor | Bladverliezende en fruitbomen | zwart met lichte vlekken |
| Chinese boktor | Anoplophora chinensis | Citruslonghornkever | Bladverliezende bomen, bij voorkeur citrusplanten | zwart met lichte vlekken |
| Gemeenschappelijke boktor | Stictoleptura rubra | Rodehalsgeit | Naaldhout, bij voorkeur sparren- en dennenhout | helder roodbruin |
De ram met rode hals heeft niet alleen een rode nek
Eten
Houtbokkevers vallen alleen zachthout aan, zoals dennen en sparren, sparren en lariksen of Douglas-sparren. Hardhout scheidt stoffen af die de larven doden. Deze voeden zich voornamelijk met het spinthout, dat zich in de buitengebieden bevindt. Af en toe gaan ze op verkenningstochten naar het binnenste kernhout. Dit wordt echter grotendeels vermeden. De reden voor dit gedrag is het voedingsgeh alte van het hout. Het geh alte aan voedingsstoffen in de buitenste jaarringen is aanzienlijk hoger dan in het kernhout. Hoe lager het eiwitgeh alte, hoe langzamer de larven zich ontwikkelen.
Voorvallen
Het verspreidingsgebied van de boktor strekt zich uit over het hele Palearctische gebied. De houtplaag werd door mensen geïntroduceerd in Noord-Amerika, Zuid-Afrika en Australië. Vrouwtjes leggen hun eieren alleen in dode coniferen, zodat hun larven kunnen profiteren van het voedselrijke spinthout. De kevers komen vaak voor in de bebouwing van dakspanten of houten gevels, omdat hier optimale omstandigheden voor ontwikkeling zijn. Vaak zitten er al eitjes in het brandhout of brandhout, waardoor het ongedierte gemakkelijk kan worden geïntroduceerd.
Veelgestelde vragen
Hoe ziet de huisgeit eruit?
De houtplaag, die tot de boktor behoort, heeft een variabel lichaam dat meer dan twee centimeter lang kan worden. De antennes zijn relatief kort en naar achteren gebogen. De kever is bruin tot zwart van kleur en behaard. Op de vleugels zijn soms witte haarvlekken te zien. De verdikte dijen zijn een ander identificerend kenmerk.
Kun jij de boktor verwarren?
Het is bijna onmogelijk om de volwassen kevers door elkaar te halen, omdat alle andere boktorren er anders uitzien. De asgrijze avondbok (Trichoferus holosericeus, synoniem: Hesperophanes cinereus) wordt ook wel een houtbok-lookalike genoemd. Deze soort is geïntroduceerd vanuit warme klimaten en leeft alleen in loofbomen. Volwassen kevers zijn te herkennen aan hun kleur. Deze dubbelganger heeft een roodbruine basiskleur, die echter verborgen wordt door het intens grijze tot witachtige haar. Als droog houtinsect veroorzaakt deze soort ook schade aan het hout.
Hoe herken ik een besmetting met de boktor?
Een plaag blijft vaak onopgemerkt totdat de eerste uitgangsgaten in het hout zichtbaar worden. Dan heeft de larve wellicht al grote schade aangericht. Het eerste teken van een plaag zijn de voedingsgeluiden die uit de balken komen. Ze doen denken aan het krabben en schrapen dat ontstaat wanneer de randen van duim en middelvinger tegen elkaar wrijven. In sommige gevallen zijn er uitstulpingen te zien op het houten oppervlak.
Hier moet je op letten:
- flinterdunne laag hout kan gemakkelijk worden afgeschraapt
- Gangen gevuld met stoffig zaagsel verschijnen
- typische golvingen op de gangmuren
Waarom vallen de geluiden van de huisbokhoornlarven stil als ze gestoord worden?
De larven zijn extreem gevoelig voor geluid, omdat een van hun natuurlijke vijanden de specht is. Hij zoekt naar voedsel door op het hout te kloppen en op zoek te gaan naar insecten en larven. Huisbokhoornlarven vallen stil bij de minste verstoring, zodat geen roofdieren zich ervan bewust worden.
Hoe kan ik een huisbokplaag voorkomen?
Kies inheemse houtsoorten die bestand zijn tegen aantasting door de boktor. Kernhout uit lariks-, dennen- en douglasspar, dat maximaal tien procent spinthout heeft, zorgt voor een optimale preventie. Op dezelfde manier beschermt droog, barstvrij hout tegen besmetting. Als u om kostenredenen niet zonder spint- of naaldhout kunt, moet u het vóór de installatie behandelen met een chemische houtbeschermer.
Hoe hout beschermen:
- Vermijd warmteopslag van houten bekistingen
- Houten constructies moeten goed geventileerd zijn
- hout niet opmetselen om vochtophoping te voorkomen
- droog geen wasgoed op zolder
- Zolderluiken sluiten tijdens de vlucht
