Al zo'n twaalf jaar hebben hobbytuinders, vooral in Duitsland, last van een echte invasie van de buxusmot. De vraatzuchtige vlinder vernietigt in een mum van tijd liefdevol onderhouden Buxushagen en bolbomen. Gedetailleerde kennis erover is daarom een must voor hobbytuinders.
Het probleem van de besmetting met buxusboorders
Een besmetting met buxusboorders is niet alleen vervelend, maar ook behoorlijk kritisch. Afgezien van het feit dat zorgvuldig onderhouden buxushagen of buxusbomen lelijk worden aangevreten en bedekt met web, is het bestrijden van de buxusmot ook niet eenvoudig. Enerzijds wordt een besmetting meestal pas herkend als de kroon al lelijk is weggevreten, anderzijds kunnen zich binnen één seizoen meerdere generaties ontwikkelen.
Een ander probleem is dat wanneer je nieuwe planten koopt, je de vervelende plaag weer kunt krijgen. De buxusmot is alleen zo wijdverspreid geworden door de plantenhandel.
Is de buxusboorder giftig?
Als het om exotische planten en insecten gaat, vraag je je al snel af of ze mogelijk giftig zijn voor mensen, vogels of andere dieren. Bij de buxusmot is dit slechts indirect het geval. Het is zelf in eerste instantie niet giftig, maar wordt dat wel naarmate de buxus groeit. De plant bevat een aantal gifstoffen, vooral alkaloïden, die de larven in hun lichaam opslaan als ze eten. Als gevolg hiervan krijgen de hierboven genoemde roofdieren deze gifstoffen ook binnen als ze zich tegoed doen aan de rupsen. Dit lijkt echter geen ernstig gevaar voor de zangvogels te vormen.
De buxusboorder zelf is niet giftig
Wat te doen tegen de buxusboorder?
Als er al een besmetting gaande is, is het belangrijk om zo snel mogelijk tegenmaatregelen te nemen. Als je grondig omgaat met de eerste generatie, heb je misschien de rest van het seizoen gemoedsrust.
In principe moet je, omwille van de natuur en je eigen gezondheid, altijd eerst proberen de buxusboorder biologisch te bestrijden.
Mechanische methoden
Vooral als de plaag nog niet ver gevorderd is, is het raadzaam om de plaag eerst mechanisch te bestrijden. Dit is de beste manier om het credo van ‘natuurlijk vechten’ te vervullen.
Mechanische methoden zijn:
- Verzamel
- Cumshot
- Afblazen
Als het aantal larven beheersbaar is, kun je de dieren bijvoorbeeld met een pincet verzamelen, wat uiteraard enige vaardigheid vereist.
De iets ruwere versie is de tuinslang of lagedrukreiniger of een bladblazer. Hiermee kun je de rupsen uit de struik spoelen of blazen en ze opvangen op een vel folie dat eerder onder de plant is uitgespreid.
Neudorff-Kooperation: Der Buchsbaumzünsler und was man gegen ihn tun kann
Ecologische middelen: controle van buxusboormachines zonder chemicaliën
Effectieve chemicaliënvrije middelen zijn:
- Bacillus thuringiensis-producten
- Olieproducten
- Azijn
- Lime en steenpoeder
Bacillus thuringiensis – Xentari
De bacterie Bacillus thuringiensis is een effectief middel voor biologische bestrijding van de buxusboorder: hij koloniseert parasitair de rupsen en zorgt er daardoor voor dat ze afsterven. Producten die de bacil bevatten, worden verkocht onder de naam Xentari, bijvoorbeeld van het Neudorff-bedrijf “Caterpillar Free”.
Neem
Op olie gebaseerde producten van Neem nemen momenteel een hoge vlucht als zachte gewasbeschermingsproducten. Ze zijn ook een effectieve hulp tegen buxusboorderplagen. De werkzame stof azadriachtin uit de zaden van de neemboom wordt opgeslagen in de bladeren van de buxus en remt de rui en daarmee de ontwikkeling van de rupsen. Bijzonder voordelig is dat ze direct stoppen met het eten van de bladeren. Houd er rekening mee dat de behandeling met neemolie, indien mogelijk, niet op hoog vuur mag worden uitgevoerd. Bij warm weer kun je het beste na zonsondergang spuiten.
Om de werkzame stof zo goed mogelijk over de Buxus te verdelen, raden wij aan een concentraat te gebruiken. Dit wordt verdund met water (de verhouding staat vermeld op de productverpakking) en in een dispergeerinrichting geplaatst. Om de oppervlaktespanning van het mengsel te verminderen, kun je er een druppel afwasmiddel of een beetje zachte zeep aan toevoegen. Hierdoor kunt u een grondigere gebiedsdekking en betere succespercentages bereiken.
Ballistol-olie
Ballistol-olie kan ook worden gebruikt als tegengif voor een besmetting met buxusboorders. Het voordeel is dat het product kant-en-klaar verkrijgbaar is in spuitbussen. Dit maakt het gemakkelijker te gebruiken. De olie werkt voornamelijk door de gasuitwisseling van de eieren te belemmeren en de luchtwegen van de larven te blokkeren.
Azijn
Azijn is ook een van de beproefde huismiddeltjes tegen de buxusboorder. Het maakt de bladeren van het boek oneetbaar voor ongedierte. Het beste kun je de azijn combineren met andere huismiddeltjes, bijvoorbeeld met olie en een beetje water. Dit draagt bij aan het verstoppingseffect van de luchtwegen en vergroot het algehele effect.
Bakpoeder
Bakpoeder heeft altijd veel andere toepassingen gehad dan in cakebeslag. Naast vlekken zou het ook helpen tegen de buxusmot. Om dit te doen, wordt een oplossing gemengd met water en met behulp van een dispergeerinrichting op de doos gespoten.
Limoen
Algenkalk in poedervorm wordt meestal met succes gebruikt tegen schimmelziekten op buxus. Maar kalk kan ook tegen de buxusboorder werken. De bladeren bedekt met limoenpoeder zijn onaantrekkelijk voor de larven om te eten. Je kunt het ook proberen met fijngemalen schelpkalksteen.
Primitief steenmeel
Een soortgelijk effect kan worden bereikt met primair steenpoeder. Als het steenstof op de bladeren van de buxus wordt afgezet, wordt het voor de boorder moeilijker om eieren te leggen.
Wanneer injecteren?
Je moet een spuitbehandeling met ecologische controlevloeistoffen toepassen zodra je een populatie buxusboorders opmerkt. Het is altijd beter als je de eerste generatie boorders tijdens het seizoen volledig uitroeit en zo een volgende generatie voorkomt. Om een plaagpopulatie effectief te elimineren, moet u drie keer grondig sprayen gedurende een periode van ongeveer 3 weken.
Chemische agentia
Chemische middelen worden uiteraard over het algemeen niet aanbevolen vanwege hun doorgaans schadelijke effecten op het biosysteem van de tuin en het milieu. Als echter geen van de ecologische remedies helpt en je geen andere uitweg ziet, kun je er ook je toevlucht tot nemen.
Calypso
Het product “Pest Free Calypso” van Bayer is effectief. Afgezien van het feit dat het niet bepaald milieuvriendelijk is, kan het gebruik ervan u ook schaden. In het bijzonder kunnen allergische reacties optreden bij contact met de huid; het product mag in geen geval in de ogen komen of worden ingeslikt.
Lizetan
Onder de handelsnaam “Lizetan” verkoopt het bedrijf Protect Garden een spray die is gebaseerd op het synthetisch geproduceerde actieve ingrediënt azadriachtin van de neemolieboom. Zo is het product “Lizetan Pest Free” zeer effectief gebleken voor de buxusboorder. Het heeft in principe dezelfde systemische werking als biologische neemproducten, maar is minder mild en kan allergische reacties veroorzaken.
Bi 58
Bi 58 is niet goedgekeurd voor gebruik buitenshuis, alleen gebruik op sierplanten in kassen is toegestaan. Bi 58 is een gebruiksklare spray die werkt met de actieve ingrediënten abamectine en pyrethrines. Abamectine heeft een schadelijk effect op het zenuwstelsel van ongedierte, terwijl pyrethrinen werken als contactgif. De bespoten insecten sterven snel, maar het middel heeft op lange termijn een schadelijk, giftig effect op waterorganismen.
Careo
Het insecticide “Pest Free Careo” van Celaflor is tevens een chemische spray die gebruikt kan worden tegen de buxusboorder. Het actieve ingrediënt is het voedingsgif acetamiprid, dat leidt tot verlamming en de dood van het ongedierte. Het concentraat is echter ook giftig voor in het water levende organismen.
Feromoonvallen
Traps kunnen ook worden gebruikt om de populaties buxusboorders te bestrijden. Vooral feromoonvallen worden gebruikt tegen de plaag. Een feromoonval maakt gebruik van de geuraantrekking tijdens het paringsproces van plaaginsecten. Synthetisch geproduceerde lokstoffen van vrouwelijke insecten, technisch bekend als feromonen, worden gecombineerd met lijm op tabletten of geïnjecteerd in een valcontainer. Bij de eerste methode blijven de aangetrokken mannelijke insecten gewoon plakken, terwijl ze bij de tweede methode in de valcontainer terechtkomen waar ze niet meer uit kunnen. Door het vangen van de mannelijke buxusvlinders wordt het paringsquotum en dus de voortplanting verminderd.
Feromoonvallen hebben een tamelijk zwak effect
Hoe het werkt
De containervallen bestaan meestal uit een vallichaam en twee depotkamers voor de lokstof, een feromoongel, die wordt gevuld met een injectiespuit. Deze gel is doorgaans ook verkrijgbaar als navulverpakking. Vallen van bijvoorbeeld Natria (Bayer), Solabiol of Neudorff werken met dit principe. De Neudorff-val is verkrijgbaar onder de merknaam Neudomon als specifieke buxusmotvariant.
Ervaringen: matige effectiviteit
De valmethode is vrij goedkoop, omdat je de val alleen maar hoeft op te hangen en de lokmiddeldepots eens in de paar weken gedurende het seizoen hoeft te vullen. Het effect is echter lang niet zo effectief als gerichte behandelingen op buxus met huismiddeltjes en spuitbehandelingen. Het aantal mannetjes wordt uiteindelijk slechts licht teruggebracht, maar zeker niet op nul gesteld. In de regel zijn er nog steeds individuen over die kunnen paren met vrouwtjes.
Feromoonvallen worden daarom feitelijk meer gebruikt in de land- en bosbouw voor monitoring, dat wil zeggen om de omvang van een populatie te diagnosticeren, en minder voor daadwerkelijke schadebeperking. In dit opzicht kunt u dergelijke vallen ook gebruiken voor inspectie, dat wil zeggen om te bepalen of er daadwerkelijk buxusmotten in uw tuin voorkomen. Zo kun je je voorbereiden op gerichte gevechten.
Tip
Om ervoor te zorgen dat u in de eerste plaats geen problemen krijgt met de buxusboorder, is het de moeite waard om voorzorgsmaatregelen te nemen. Dit begint met het verkrijgen van de planten. Inspecteer een buxus voordat u hem koopt met het oog van een adelaar: als u fijne webben of kleine uitwerpselen ziet, is een buxusmotplaag vrijwel zeker.
Het kan ook nuttig zijn om buxusbomen af te dekken met een fijn net, omdat het de vlinders verhindert hun eieren te leggen.
Gooi geïnfecteerde buxusbomen weg
Tot slot moet er iets gezegd worden over de juiste verwijdering van geïnfecteerde buxustakken of hele planten. Omdat de plaag zich de afgelopen jaren zo massaal heeft verspreid, heeft elke hobbytuinier een zekere verantwoordelijkheid om verdere verspreiding te voorkomen. Hoewel er officieel geen verplichting bestaat om een besmetting met buxusboorders te melden, moet de bestrijding in het belang van de algemene tuiniersgemeenschap zo grondig mogelijk worden uitgevoerd.
Geïnfecteerde plantendelen mogen in geen geval worden gecomposteerd
Het is belangrijk:
- Geen afvoer op de composthoop
- Ideaal: branden
Aangetaste plantmateriaal hoort niet thuis in de compost
Dus als u te maken heeft met een sterke, koppige populatie en uw buxus slecht wordt gegeten, is het noodzakelijk om besmet plantmateriaal grondig te verwijderen, niet alleen om esthetische redenen maar ook om verdere verspreiding te voorkomen. Op de opgegeten en dode scheuten van een Buxus die na een radicale snede samenkomen, zijn nog steeds verpopte boorders te vinden. Om te voorkomen dat ze verdere schade aanrichten, mag het maaisel in geen geval in de compost worden gegooid. Daar kunnen de rupsen zich verder ontwikkelen en begint de ellende opnieuw.
Branden is het beste
Het is het beste om afgesneden, geïnfecteerde buxustakken te laten verbranden in een recyclingfabriek. Dit is de veiligste manier om de plaag te doden. U moet het maaisel op zijn minst bij het huishoudelijk afval weggooien, waar de resterende larven een kleinere kans hebben om zich tot motten te ontwikkelen.
Bijzonder kwetsbare gebieden
In Duitsland worden vooral het Rijnland, het Rijn-Maingebied en het zuidwesten zwaar getroffen door de buxusmotplaag. De plaag voelt zich hier bijzonder prettig vanwege het warme klimaat. Daarom waarschuwt de Duitse Tuinbouwvereniging expliciet voor het planten van buxusbomen in deze regio's.
Achtergrond
Feiten over de buxusmot
Zoölogie, oorsprong en verspreidingDe zoölogische naam van de buxusmot is Glyphodes perspectalis en is een kleine vlinder. Het behoort tot de familie van snuitkevers, die vooral in tropische streken voorkomen. Ook de buxusmot is bij ons niet inheems. Oorspronkelijk komt hij uit Oost-Azië, vanwaar hij rond 2007 – waarschijnlijk via de plantenhandel – in Centraal-Europa werd geïntroduceerd. Sindsdien is de verspreiding ervan wijdverbreid geworden, tot ergernis van veel hobbytuinders. Helaas is hij ook niet gemakkelijk te bestrijden. Maar je hoeft nog steeds niet op te geven.
Om de buxusmot te herkennen, heb je ook een oplettend oog nodig, want de rupsen zijn moeilijk te zien in de groene buxusbladeren. Hoe eerder een besmetting echter wordt ontdekt, hoe groter de kans op een succesvolle bestrijding.
Uiterlijk van de mottenEen volwassen buxusmot heeft een brede, gespreide driehoekige vorm van ongeveer 40 mm breed en 25 mm lang. De vleugels zijn roomwit en bruin omrand. In het midden van de bovenste bruine rand zie je, als je goed kijkt, aan weerszijden een klein, halvemaanvormig vlekje. Maar er zijn ook volledig bruine exemplaren.
De vlinders van de buxusmot zijn nogal onopvallend
Uiterlijk van de rupsenDe buxusboorderrups is ongeveer 5 cm lang en geelgroen van kleur. Langs de achterkant loopt een zwart-bruin-wit gestippeld streeppatroon. De kop is zwart en de rups heeft witte borstelharen over het hele lichaam.
Werkelijke schade veroorzaakt door larven
De echte boosdoeners die de vernielde buxussen veroorzaken zijn niet de volwassen vlinders, maar de larven. Als een buxusmot eenmaal is uitgegroeid tot een volwaardige vlinder, is zijn enige taak het verzorgen van nakomelingen en leeft daarna niet lang meer. Het ongedierte brengt het grootste deel van zijn bestaan door met het voorbereiden van zichzelf op het leggen van eieren door te eten. Als vlinder besteedt hij minder tijd aan buxussen en meer aan andere planten.
De buxusmot daarentegen legt zijn eieren altijd op buxus. De larven komen daar uit en bedekken zichzelf gedurende de winter met witte vliezen. Pas als de vorst merkbaar verdwijnt, worden de rupsen actief. Dan verlaten ze hun webgrot en beginnen zich te smullen van de bladeren van hun waardplant. Dit geeft ze energie om te groeien en verschillende ontwikkelingsstadia te voltooien. Uiteindelijk trekken ze zich, net als alle vlinders, terug in een pop om in een mot te veranderen.
kwaadaardige afbeelding
Weben en opgegeten bladeren zijn een duidelijk teken van een buxusmotplaag
Aangezien de uitgekomen rupsen van de buxusmot overwinteren in relatief goed zichtbare vliezen in het buxus, kun je in het koude seizoen al een plaag detecteren.
Wanneer de rupsen in maart met hun vraatzuchtige activiteit beginnen, wordt de plant geleidelijk van zijn bladeren ontdaan en vertoont hij, zonder tegenmaatregelen, al snel een droevig naakt beeld. Houd uw bak dus uiterlijk vanaf maart goed in de gaten, want de rupsen beginnen aan de binnenkant van de kroon te eten, waardoor de boom er aan de buitenkant nog langer perfect uitziet.
Als er geen sappige bladeren meer zijn, vallen de rupsen ook de bast van de jongere scheuten aan en zorgen ervoor dat ze afsterven. Een duidelijke indicatie voor een buxusboorderplaag zijn overigens de bladskeletten die blijven staan, aangezien deze door de parasieten worden afgewezen.
Predators
De buxusboorder is pas onlangs naar ons geëmigreerd en zijn natuurlijke vijanden uit China en Co. vergezelden hem niet. Niettemin lijken sommige aanpasbare inheemse diersoorten zich te hebben aangepast aan de nieuwe voedselvoorziening en hebben ze larven van buxusmotten aan hun dieet toegevoegd. Hieronder vallen voornamelijk mussen, vinken, koolmezen en sommige soorten wespen.
Kan een buxus resistent zijn tegen de buxusboorder?
Met de enorme verspreiding van de buxusboorder neemt de vraag naar Buxusvariëteiten die resistent zijn tegen de plaag uiteraard toe. De buxus maakt immers deel uit van het stevig verankerde culturele erfgoed van de lokale tuingeschiedenis en heeft een grote aanhang.
Ontnuchterende werkelijkheid
Helaas zijn er momenteel geen resistente Buxusvariëteiten. Als u dus absoluut niet zonder de klassieke haag- en kogelsnijplant wilt, moet u leven met het risico van een boorderplaag en, in het ergste geval, de kosten van de bestrijding ervan aanvaarden.
Klein sprankje hoop
Maar het is enigszins troostend dat er in ieder geval varianten zijn die iets minder vatbaar lijken te zijn. Hieronder vallen vooral de soorten kleinbladig buxus, botanisch Buxus microphylla. Aantrekkelijke variëteiten zijn onder meer de 'Herrenhausen' of de 'Faulkner'.
Als je het zekere voor het onzekere wilt nemen en niet te gehecht bent aan de echte Buxus, is het ook het overwegen waard om over te stappen op vergelijkbare kleine bomen. Zo kun je op de lange termijn de vervelende boorder vermijden en toch genieten van snijvriendelijke, nauwkeurig vormbare en robuuste struiken.
Suggesties zouden zijn:
- Dwerg liguster
- Dwerg Taxus
- Kleinbladige rododendron
Dwerg liguster
Vooral dwergligustersoorten zijn een alternatief voor buxus. Met zijn kleine, elliptische bladeren lijkt hij sterk op de buxus en heeft ook een zeer vergelijkbare, lage dichtheid. Vergeleken met andere ligustersoorten blijft hij met een hoogte van 70 tot 100 cm vrij klein en groeit bovendien vrij langzaam. Het is ook niet veeleisend, winterhard en groenblijvend.
Dwerg Taxus
De dwergtaxusboom heeft bijvoorbeeld een iets naaldachtiger, maar net zo donkergroen en dicht uiterlijk. Net als buxus kan hij in een pot worden gekweekt, waardoor er duidelijk gevormde silhouetten ontstaan, en is hij bovendien groenblijvend. De kleine boom is ook geschikt als perkenborder. Een leuke toevoeging is de rode bessenfruitversiering!
Kleinbladige rododendron
De kleinbladige rododendron heeft iets grotere, maar kleine bladeren voor zijn geslacht. Net als de dwerg taxus groeit hij compact en bolvormig en is daarom geschikt als buxusvervanger. Het is ook zeer robuust en groenblijvend en beschikt over decoratieve bloemen.
