De groenblijvende en weinig veeleisende buxus is een integraal onderdeel van de Europese tuincultuur: alle beroemde parklandschappen en paleistuinen van de verschillende landen zijn ondenkbaar zonder de boom, die heel gemakkelijk te snoeien is. Of het nu als solitaire plant, als haag of als vormsnoei is: de buxus heeft een sterke invloed gehad op ons idee van een tuin als Europeanen. De plant voelt zich vandaag de dag nog steeds in vrijwel alle tuinen thuis, ook al blijkt de teelt nu lastig vanwege een geïntroduceerde plaag.
Herkomst en distributie
Het geslacht buxus (bot. Buxus) omvat ongeveer 70 verschillende soorten die over de hele wereld wijdverspreid zijn. De enige inheemse buxus in Europa is de gewone buxus (bot. Buxus sempervirens), die in het wild slechts sporadisch voorkomt op kalkrijke gronden op zonnige, warme berghellingen in Zuid-Duitsland. Verder is de soort vooral vertegenwoordigd in de landen rond de Middellandse Zee.
Naast de gewone buxus is ook de kleinbladige (of Japanse) buxus (bot. Buxus microphylla) van tuinbouwkundig belang. Deze soort komt oorspronkelijk uit Korea en wordt al eeuwenlang in Japan gekweekt. Beide soorten lijken qua uiterlijk en qua vereisten qua locatie en verzorging behoorlijk op elkaar.
De generieke naam “Buxus” verwijst naar het vroegere gebruik van het zeer harde hout met kleine poriën: zelfs in de oudheid maakten mensen er blikken en andere containers van, daarom werd het hout ook wel “pyxis” genoemd.’ in het Oudgrieks – d.w.z. ‘kan’ of ‘doos’ – zoals de oude Romeinse schrijver en geleerde Plinius ons vertelt. Het lichte hout is vandaag de dag nog steeds een belangrijke grondstof bij het houtdraaien.
Gebruik
Box is zeer veelzijdig en kan worden gebruikt als solitair (buxusbomen kunnen wel acht meter hoog worden), als haag of als vormsnoei voor een grote verscheidenheid aan tuinontwerpen. Zelfs gedetailleerde figuren zoals dieren kunnen uit een gezonde plant worden gesneden - uiteraard met de juiste vaardigheid. Voor formele tuinen, rozentuinen en cottagetuinen – hier traditioneel vooral als perkenborder – is de box vrijwel onmisbaar.
De Europese buxus (bot. Buxus sempervirens) en zijn krachtige variëteiten zoals 'Handsworthiensis' zijn bijzonder geschikt voor dichte en privacyrijke hagen. De bak is ook ideaal om onder hogere bomen te planten en als frame- of achtergrondplant voor kleurrijke bloemen- en vaste plantenborders. Verder kan de plant ook gekweekt worden in grotere plantenbakken op het balkon of terras.
Uiterlijk en groei
Beide gekweekte buxussoorten lijken qua uiterlijk en verzorging behoorlijk op elkaar, hoewel de gewone buxus iets sterker groeit dan zijn Aziatische verwant. Kortom, buxus is een zeer langzaam groeiende boom die slechts tussen de tien en twintig centimeter per jaar groeit. Onder de juiste omstandigheden kan de struik of kleine boom echter meerdere eeuwen leven en in deze periode een hoogte van maximaal acht meter bereiken, op voorwaarde dat de boom vrij kan groeien en niet wordt gekapt.
Busbomen zijn van nature dicht vertakt en ontwikkelen een ronde, vrij compacte kroon. Op de takken en twijgen zitten opvallend kleine, meestal ronde en tegenover elkaar geplaatste bladeren. Deze zijn groenblijvend waardoor de box ook in de winter groen blijft.
Bloei en bloeitijd
Als er tussen maart en mei plotseling veel gele bloemen op uw box verschijnen, bent u getuige van een zeldzame gebeurtenis: buxusbomen bloeien pas als ze minstens tien jaar oud zijn en weinig of helemaal niet zijn gesnoeid. Bovendien vindt de bloei niet elk jaar plaats, omdat een jaar met overvloedige bloei vaak wordt gevolgd door een jaar met weinig of geen bloemen. De bloeiende buxus is een belangrijke, nectarrijke insectenweide die druk bezocht wordt door vlinders, hommels, bijen en andere zoemende tuindieren. Snoei de bloemen daarom sowieso niet terug - in tegenstelling tot de tegengestelde meningen op sommige tuinforums - heeft de pracht nauwelijks invloed op de groei van de buxus.
Na de bloei ontwikkelen zich capsulevruchten die zaden bevatten. De vorming van de vruchten van de plant vergt echter veel energie, wat zich weer verta alt in een aanzienlijk langzamere groei. Snijd de doos daarom na de bloei terug, vooral omdat de zaadvermeerdering sowieso te ingewikkeld is voor leken.
Toxiciteit
Zelfs als ongedierte zoals de gevreesde buxusboorder er de voorkeur aan geeft de doos aan te vallen, is de boom zeer giftig voor mensen en huisdieren. Er zijn ongeveer 70 verschillende alkaloïden in alle delen van de plant, waarvan cyclobuxine bijzonder effectief is. Het aandeel van dit gif in de bladeren en schors van de buxus bedraagt ongeveer drie procent. Vergiftiging kan dodelijk zijn, hoewel dit zelden voorkomt vanwege de zeer bittere smaak van de plant: niemand eet vrijwillig meer dan één monster ervan. Bovendien bevat de doos geen smakelijk uitziende bloemen of vruchten zoals de taxus, die ook erg giftig is.
Welke locatie is geschikt?
De buxus voelt zich het prettigst op een zonnige tot halfschaduwrijke en warme plek, die echter niet heet mag zijn en niet te intens zonlicht mag hebben, bijvoorbeeld rond het middaguur. De box geeft de voorkeur aan veel zon in de ochtend en avond, terwijl de standplaats op het heetst van de dag ideaal is in de schaduw. Plant de boom daarom niet noodzakelijkerwijs direct voor een lichte muur op het zuiden; bladschade is op een dergelijke locatie onvermijdelijk. Maar het mag ook niet te schaduwrijk zijn, omdat de buxus slecht groeit als er weinig licht is.lees meer
Bodem / substraat
Plant de buxus indien mogelijk op leemachtige, kalkrijke grond, die je bij het planten eventueel kunt verbeteren met compost of humusgrond (bijvoorbeeld als de ondergrond vrij zandig is). Omdat buxus geen wateroverlast kan verdragen, moet de grond goed gedraineerd en los zijn. Kies voor potplanten in de handel verkrijgbare potgrond of potgrond op basis van compost, omdat deze minder snel water vasthoudt en ook het turfafval beschermt.
Buxus correct planten
De optimale planttijd voor buxus is de lente, op de mildst mogelijke dag in april of mei. Zorg ervoor dat u de bak ongeveer vijf centimeter dieper in de grond plaatst dan voorheen in de pot. Ook de plantafstand die op het etiket staat, dient strikt aangehouden te worden. Te dicht planten bevordert alleen maar ziekten en plagen. Voor een haag reken je op ongeveer zes tot zeven exemplaren per meter, afhankelijk van de soort.
En dit is hoe we planten:
- Plaats de buxus met blote wortel in een emmer water.
- Hierdoor kunnen de wortels veel vocht opnemen.
- Graf ondertussen een plantgat.
- Deze moet minimaal twee keer zo diep en twee keer zo breed zijn als de omtrek van de plantenbak.
- Maak de aarde los in het plantgat.
- Meng het uitgegraven materiaal met compost.
- Plant de bak en druk de grond stevig aan.
- De plant water geven.
De grond moet gelijkmatig en licht vochtig worden gehouden totdat deze ingroeit (dit is te zien aan de vorming van de eerste groene scheuten).lees meer
Buxus water geven
Voor buxus gelden dezelfde bewateringsregels als voor de meeste andere tuinplanten:
- water zo vroeg mogelijk in de ochtend
- 's avonds en 's middags geen water geven
- giet altijd van onderaf en rechtstreeks op de grond
- Geef de bladeren geen water (dit resulteert in bladschade en schimmelziekten)
- gebruik geen koud water rechtstreeks uit de kraan
- Je kunt beter regenwater of oud leidingwater gebruiken
- geen water geven als het vriest
Anders is de buxus vrij ongevoelig voor droogte, met twee uitzonderingen: In potten gekweekte exemplaren mogen niet uitdrogen, omdat dit tot ernstige schade leidt. Zelfs vers geplante buxussen hebben een gelijkmatig vochtige grond nodig totdat ze succesvol zijn gegroeid.lees meer
Bux op de juiste manier bemesten
Hoewel de buxus allesbehalve een zware voeder is, heeft hij vooral stikstof nodig voor een gezonde groei. Een tekort is snel merkbaar in bruinachtige verkleuring van de bladeren. Daarom moeten zowel geplant buxus als in containers gekweekt buxus regelmatig worden bemest. De beste opties hiervoor zijn
- Compost en hoornschaafsel: tussen april en september elke drie tot vier weken drie liter compost en een eetlepel hoornschaafsel per vierkante meter plantoppervlak
- Buxboommest of groene plantenmest: volgens de instructies op de verpakking en na een voorafgaande bodemanalyse
- Patentpotash: in augustus om de bomen winterhard te maken
Blauwe korrel is overigens minder geschikt voor bemesting, omdat het product voor buxus een verkeerde voedingssamenstelling heeft en daardoor tot tekorten leidt.lees meer
Bux correct zagen
De populariteit van de buxus wordt vooral verklaard door zijn tolerantie voor snoei: de plant verdraagt elke vorm van snoeien en moet over het algemeen minstens twee keer per jaar gesnoeid worden. Vooral de sterker groeiende soorten vertakken beter en hebben een mooie dichte groei. Vooral vormbomen – buxus kan gemakkelijk in gedetailleerde figuren zoals spiralen en dieren worden gesneden, maar ook in eenvoudige geometrische vormen zoals ballen, kegels of kubussen – hebben een tot vijf keer per jaar een schaar nodig. De specifieke frequentie wordt gemeten aan de hand van de groeisnelheid van de buxussoort en de detailrijkdom van de figuur. In principe verdraagt de box snoeien diep in het meerjarige hout zeer goed.lees meer
Buxus vermeerderen
De eenvoudigste manier om buxus te vermeerderen is door middel van zogenaamde cracklings. Dit zijn stekken die niet met een mes van de moederplant worden gescheiden, maar zorgvuldig worden afgescheurd. Bij de scheur blijft een stukje schors achter, dat je voor het planten met een sterk mes iets inkort. De beste tijd voor deze vorm van vermeerdering zijn de maanden juli en augustus. De volgende stappen zijn:
- Gescheiden kaantjes van de moederplant
- optimale lengte tussen 20 en 30 centimeter
- Snijd overtollige schorsstroken af
- Verminder de shoot aan de top met een derde
- verwijder de onderste bladeren
- Plant stekken direct in de tuin
- beschermde potcultuur niet nodig
- kies een gedeeltelijk schaduwrijke, beschermde locatie
- De bodem moet leemachtig, los en rijk aan humus zijn
- Bladeren mogen de grond niet raken
- Houd de grond vochtig
- bedekken met kreupelhout in de winter
Het kan tot zes maanden duren voordat de jonge stekken hun eerste wortels vormen. In de regel zijn de jonge planten volgens de hierboven beschreven procedure volgend voorjaar geworteld.lees meer
Overwintering
Busbomen zijn winterhard genoeg, maar hebben in de winter ook water nodig vanwege hun groenblijvende bladeren. Vooral potplanten moeten regelmatig worden bewaterd om het verdampte vocht te compenseren. Geef de planten water bij mild, vorstvrij weer en vooral als de zon schijnt.
Over de zon gesproken: De combinatie van “ijzige kou” en “felle zonneschijn” leidt snel tot vorstschade aan bladeren en scheuten. Het is daarom zinvol om de planten bij mooi weer af te dekken met vlies. In potten gekweekte exemplaren kunnen daarentegen eenvoudig op een halfschaduwrijke plaats worden geplaatst.
Overigens: Hoewel potboxstruiken tijdens de wintermaanden ook buiten kunnen staan, moeten ze beschermd worden tegen bevriezing van het substraat en dus van de wortels. Om dit te doen, plaatst u de plantenbak op een houten of piepschuimbasis en wikkelt u deze in met isolerend maar luchtdoorlatend materiaal. Jutezakken, bamboematten of speciaal tuinvlies zijn bijvoorbeeld ideaal.lees meer
Ziekten
Helaas is de buxus een plant die erg gevoelig is voor ziekten en vooral wordt bedreigd door verschillende schimmelziekten als gevolg van verzorging of locatiefouten. Deze komen vooral voor als de beplanting te dichtbij staat of als de grond nat is. Als u een van de ziekten heeft opgemerkt die in het volgende gedeelte van uw boek worden beschreven, moet u onmiddellijk alle zieke scheuten diep in het gezonde hout uitknippen en deze bij het huishoudelijk afval weggooien. In geen geval mag u geïnfecteerd materiaal in de compost gooien om verdere verspreiding te voorkomen.
De meest voorkomende buxusziekten:
- Schietdood (ziekteverwekker: Cylidrocladium buxicola)
- Buxuskanker (ziekteverwekker: Volutella buxi): gele tot donkere bladvlekken, bladeren verdrogen en vallen af, roze sporen aan de onderkant van de bladeren, scheuren in de schors
- Buxusverwelking (ziekteverwekker: Fusarium buxicola): bladeren worden bruin, leerachtig en droog, donkerbruine sporenafzettingen op de onderkant van de bladeren
Schiet dood (Cylindrocladium buxicola)
De buxus loopt vooral gevaar door de schimmel Cylindrocladium buxicola, die de gevreesde scheutdood veroorzaakt. De ziekteverwekker komt de plant binnen via de bladeren, vooral na lange perioden van regen, en zorgt ervoor dat deze na een infectie geleidelijk afsterven. U kunt een infectie herkennen aan de volgende symptomen:
- donkerbruine tot zwarte vlekken op bladeren en scheuten
- Bladvlekken verspreiden zich geleidelijk
- witte sporenafzettingen vormen zich aan de onderkant van de bladeren
- aangetaste scheuten en bladeren drogen op
- Naarmate de ziekte voortschrijdt, sterft de hele plant
Het enige dat helpt tegen de ziekte is krachtig snoeien diep in het gezonde hout. Als de plant afsterft, mag u geen nieuwe buxus meer planten in het betreffende gebied, aangezien de ziekteverwekker via zijn sporen jarenlang in de bodem blijft en ook nieuwe buxus infecteert.
Het risico op infectie kan worden geminimaliseerd als u snoeien bij regenachtig of vochtig weer vermijdt. Door de sneden ontstaan nieuwe toegangspoorten waardoor de schimmel het voorheen gezonde buxus kan binnendringen.lees meer
Plagen
Naast schimmelziekten wordt de buxus ook bedreigd door een aantal plagen, vooral de buxusboorder, die de laatste jaren steeds vaker opduikt en hele populaties vernietigt. Spintmijten, galmuggen en buxusvlo veroorzaken niet de helft zoveel schade en zijn bovendien makkelijker te bestrijden.
Busboommot (Cydalima perspectalis)
Dit is een plaag die is geïntroduceerd door import uit Azië, waarvan de rupsen binnen korte tijd hele boekenkasten ontbladeren vanwege hun massale verschijning en voedingsgedrag. De rupsen van de buxusmot zijn afhankelijk van hun ontwikkelingsstadium tussen de acht millimeter en vijf centimeter lang en zijn gemakkelijk te herkennen aan hun groene basiskleur met de licht-donkere lengtestrepen en hun zwarte kop. De volwassen vlinder daarentegen is vrij klein en heeft lichtgekleurde vleugels met een bruinachtige rand. Hij leeft maar een paar dagen, gedurende welke hij altijd in de buurt van buxusplanten verblijft en daar zijn eieren legt.
De rupsen overwinteren in het bos en beginnen vrij vroeg in het jaar met hun voedingsactiviteit: elk van de kleine dieren eet ongeveer 45 buxusbladeren, wat in eerste instantie niet veel lijkt. Vaak verschijnen ze echter in honderden tot duizenden exemplaren, waardoor de doos snel kaal wordt gegeten. Vaak herken je een plaag pas als de aangetaste planten al bruin en bladloos zijn, omdat de rupsen zich in witte banen in het dichte hout verstoppen.
Maatregelen tegen de buxusboorder:
- Verzamel rupsen en poppen
- Geurvallen opzetten voor volwassen vlinders
- de getroffen gebieden zwaar terugdringen
- Bestrooi buxus in het voorjaar uit voorzorg met steengruis of algenkalk
- Gebruik biologische insecticiden als er sprake is van een zware plaag
Tip
Als je in een regio woont met een verhoogde incidentie van buxusboorder en/of scheutsterfte, zijn de volgende alternatieven voor de tuin zinvoller in plaats van buxus: oevermirte (Lonicera Pileata), haagmirte (Lonicera nitida ' Elegant'), bergmirte, Ilex (Ilex crenata 'Glorie Gem'), laaggebergte Ilex (Ilex crenata 'Stokes') of voor de border Ilex aquifolium 'Heckenzwerg'. Het beste alternatief voor box tot nu toe is de nieuwe variëteit Rhododendron micranthum 'Bloombux'.
Soorten en variëteiten
De volgende twee buxussoorten en hun variëteiten zijn bijzonder geschikt gebleken voor aanplant in siertuinen.
Buxus (bot. Buxus sempervirens)
Het gewone buxushout is al duizenden jaren bekend - en werd in de prehistorie zeer gewaardeerd vanwege het extreem harde hout. In de graven van Neanderthalers vonden onderzoekers soms grafgiften in de vorm van grafstokken van buxushout. De inheemse soort is ook erg populair als tuinplant en werd al aangetroffen in tuinen in het oude Rome. Vanwege de zeer lange culturele geschiedenis zijn er inmiddels ongeveer 60 verschillende variëteiten van de soort ontwikkeld, waarvan sommige verschillende eigenschappen hebben. Wij presenteren hier de mooiste voor uw moestuin:
- 'Angustifolia': compacte maar relatief snelgroeiende variëteit met aantrekkelijk, donkergroen blad
- 'Arborescens': voor vormsnoei en heggen, kan met de jaren uitgroeien tot een boom
- 'Aurea': de variëteit maakt indruk met goudgeel blad
- 'Aureo-variegata': mooie, robuuste soort voor grotere struiken, grote, witbonte bladeren
- 'Blauer Heinz': bewezen, zeer lage variëteit met een maximale hoogte van 60 centimeter en prachtig blauwgroen blad
- 'Elegantissima': aantrekkelijk tweekleurig blad, variëteit vormt donkergroen blad met een witte rand
- 'Green Gem': robuuste, zeer lage soort met een maximale hoogte van 80 centimeter
- 'Handsworthiens': robuuste, hoge variëteit met groeihoogtes tot drie meter, perfect voor privacyhagen
- 'Marginata': hooggroeiende variëteit voor privacyhagen met aantrekkelijk, geelgerand blad
- 'Rotundifolia': robuuste, hoge groei met een hoogte tot vier meter en prachtig, donkergroen blad
- 'Suffruticosa': beproefde variëteit voor de border, wordt slechts één meter hoog
Kleinbladige buxus (bot. Buxus microphylla)
De kleinbladige buxus komt vooral veel voor in Korea en Japan en maakt traditioneel deel uit van de karakteristieke beplanting van een Japanse tuin. De soort wordt zwakker dan de gewone Europese buxus, maar is minder gevoelig voor de gevreesde schimmel Cylindrocladium buxicola. Op de Duitse markt is de soort verkrijgbaar in twee varianten:
- 'Faulkner': prachtige variëteit met een natuurlijke bolvorm, wordt tot twee meter hoog en net zo breed
- 'Herrenhausen': bewezen, lage variëteit met een maximale hoogte van 60 centimeter en prachtig, donkergroen blad
