Tillandsia's (bot. Tillandsia) - ook wel bromelia's genoemd - zijn zogenaamde luchtplanten die zonder pot of substraat gekweekt kunnen worden. In tegenstelling tot wat vaak wordt gedacht, leven de fascinerende, vaak bizar groeiende en prachtig bloeiende planten uit de grote familie van bromelia's (Bromeliaceae) echter niet van lucht en liefde: om hun cultuur succesvol te laten zijn, moeten de locatie en de verzorgingsomstandigheden precies afgestemd op hun omstandigheden.
Hoe Tillandsia verzorgen en vermeerderen?
Tillandsia's zijn epifytische bromelia's die zonder aarde groeien en in verschillende vormen en kleuren verkrijgbaar zijn. Hun verzorging vereist heldere locaties, regelmatig sproeien met kalkarm water en af en toe bemesten. Voortplanting vindt meestal plaats via Kindel-stekken of zaden.
Herkomst en distributie
Tillandsia (Tillandsia) is een extreem soortenrijk geslacht met ongeveer 500 verschillende leden in de Bromelia-familie (Bromeliaceae), die op hun beurt tot de ananasfamilie behoren. De veelal epifytische planten komen oorspronkelijk uit het hele Zuid-Amerikaanse continent. Ze hebben zich aangepast aan een grote verscheidenheid aan habitats in de tropen en subtropen en zijn te vinden in het regenwoud, maar ook in de hoge steppen (zelfs op hoogten van meer dan 4.000 meter!) of zelfs in de droogste regio op aarde, de Atacama-woestijn op de Chileense zeekust vinden.
Gebruik
Met de groeiende populariteit worden tillandsia's gebruikt als sierplanten voor thuis of in terraria. Hier worden ze alleen gehouden, met andere planten en/of samen met dieren. Het voordeel van een terrarium is dat de leefomstandigheden hier kunstmatig perfect kunnen worden aangepast aan de behoeften van de bewoners. Licht, vochtigheid, etc. zijn anders moeilijk te reguleren in een appartement. Vooral in de winter is het voor veel Tillandsia-soorten simpelweg te droog, omdat de warme lucht van de verwarming de omgeving uitdroogt. Regelmatig – en uiteraard noodzakelijk! – Ventilatie brengt op zijn beurt kou met zich mee, waardoor menig Tillandsia in korte tijd de dood heeft gevonden.
Als je ongebruikelijke planten in je huis wilt kweken, moet je zeker gecultiveerde planten gebruiken en hun herkomst zorgvuldig controleren: door de toenemende vraag van de afgelopen jaren zijn ondanks wettelijke verboden in de landen talloze exemplaren uit het wild gehaald van oorsprong, zodat veel bestanden nu in gevaar zijn of zelfs verdwenen zijn.
Groei en omvang
De meeste tillandsia-soorten groeien epifytisch, d.w.z. groeien op bomen en andere planten (bijvoorbeeld cactussen) en op levenloze oppervlakken zoals rotsen. Ze vormen alleen hechtwortels, maar geen fijne wortels. Om deze reden vindt de opname van water en voedingsstoffen uitsluitend plaats via neerslag en uit de lucht, althans bij de zogenaamde grijze of witte tillandsia's. Deze soorten hebben zilverachtige zuigschubben op hun bladeren waarmee ze vocht en voedsel uit de lucht filteren. Andere soorten hervormen hun bladeren echter zodat ze opvangtrechters vormen en binnenkomend water opvangen. Enkele tillandsia’s – de zogenaamde groene tillandsia’s – zijn in de grond geworteld.
Er zijn ook grote verschillen tussen de soorten wat betreft grootte en groeigewoonten. Het aanbod varieert van kleine, korstmosachtige tillandsia's tot grote exemplaren met indrukwekkende bladrozetten.
Bloei, kleuren en bloeitijd
Afhankelijk van de soort bloeien tillandsia's tussen februari en oktober, hoewel het enkele jaren kan duren voordat de eerste bloei plaatsvindt. De planten bloeien pas als ze een bepaalde leeftijd en grootte hebben bereikt. De opvallende, duurzame kleuren zitten overigens alleen in de schutbladen. Direct hierop vormt zich de eigenlijke, nogal onopvallende bloem. De vormen en kleuren van de schutbladeren variëren sterk; intense, heldere kleuren zoals rood, violet, roze en zelfs magenta of oranje voeren de boventoon. De vorm daarentegen doet in veel gevallen denken aan een fakkel of vlam, waarbij de gekleurde schutbladeren ver buiten de eigenlijke bladeren uitsteken.
Tillandsia's zoals Sempervivum (huisprei) bloeien overigens maar één keer in hun leven, waarna de plant afsterft. Maar daarvoor vormen ze kinderen waardoor de verschillende soorten zich voortplanten en na verloop van tijd echte kussens ontwikkelen. Dit geldt echter niet voor alle Tillandsia's: sommige produceren nauwelijks uitlopers en planten zich in plaats daarvan vrijwel uitsluitend via zaden voort.
bladeren
De smalle bladeren van Tillandsia vormen bij veel soorten een rozet; ze zijn zelden vertakt en/of spiraalvormig gerangschikt. Het merendeel daarvan zijn kruidachtige planten met veelal samengedrukte scheutassen. De weinige soorten zonder samengedrukte scheut-as ontwikkelen echter langere stengels met afwisselend gerangschikte bladeren.
Fruit
Wanneer bevruchting plaatsvindt, produceren tillandsia's capsulevruchten die, net als paardenbloemen, zijn voorzien van "parachutes" voor verdere verspreiding. De planten in de huiskamer- of terrariumcultuur produceren echter slechts zelden zaden omdat er geen bestuivende insecten zijn.
Giftig
Tillandsia's worden als niet-giftig beschouwd, wat zowel voor mensen als dieren geldt. Om deze reden worden ze vaak gebruikt in terraria voor baardagamen en andere exotische huisdieren. Bij sommige soorten is echter nog steeds voorzichtigheid geboden, omdat de bladeren puntig en scherp kunnen zijn, waardoor verwondingen niet kunnen worden uitgesloten als er onzorgvuldig mee wordt omgegaan.
De planten zijn niet eetbaar.
Locatie
Tillandsia's hebben in principe een standplaats nodig die zo helder mogelijk is, maar in veel gevallen niet in de volle zon. Planten staan vaak het beste vlak naast een raam. De optimale ruimte hangt echter grotendeels af van de behoeften van de individuele soort.
Grijze tillandsia's zijn zo helder en zonnig mogelijk. Omdat ze in hun natuurlijke omgeving gewend zijn aan koelere nachttemperaturen, kunnen sommige soorten de zomermaanden ook buiten doorbrengen. Hiervoor is een gedeeltelijk schaduwrijke en luchtige plek ideaal, bijvoorbeeld in het bladerdak van de huisboom, op een latwerk of aan een muur. Groene tillandsia's daarentegen geven de voorkeur aan lichte, warme en zeer vochtige plaatsen, al hoeven ze niet direct naast een raam te staan. Maar let op: bij deze soorten mag de temperatuur nooit onder de 15 °C komen, terwijl grijze tillandsia's in de winter op een temperatuur van 10 tot maximaal 15 °C worden gehouden.
Substraat en presentatie
Epifytische tillandsia's worden niet in substraat gekweekt. Bevestig ze in plaats daarvan aan een object waar de planten na verloop van tijd naar zullen wortelen. Dit kunnen stukjes hout of schors zijn, (kalkarme!) natuur- of kunststenen, schelpen of gewoon een simpele draad.
Omdat de planten enige tijd nodig hebben om te wortelen, worden ze eerst gelijmd of vastgebonden. Hiervoor kunt u bijvoorbeeld in de handel verkrijgbare siliconenlijm uit de bouwmarkt of eenvoudige secondelijm gebruiken. Zorg ervoor dat de gebruikte lijm vrij is van aceton. In dit geval laat u het hete lijmpistool alleen in de kast liggen, omdat de hitte die hierdoor ontstaat de plant beschadigt. In plaats van te lijmen kunnen tillandsia's ook aan elkaar worden gebonden met dunne stroken normale, elastische nylon panty's. Gebruik hiervoor huidkleurige kousen, deze zijn vrijwel onzichtbaar. Zodra de plant of het plantenarrangement stevig is geworteld, kan de panty worden verwijderd.
Tillandsia's met grondwortels kun je daarentegen het beste planten in orchideeëngrond of in een zelfgemaakt mengsel van schors, veenmos en grof zand.
Gieten
Aangezien epifytische tillandsia's voornamelijk water opnemen via hun bladeren, hoeft u deze exemplaren, die al zonder substraat worden gekweekt, geen water te geven. Besproei de planten in plaats daarvan meerdere keren per week met kalkarm, d.w.z. H. zacht water. Gebruik indien mogelijk regenwater of zeer goed oud of gekookt en gekoeld kraanwater. Mineraalwater met weinig kooldioxide en een laag kalkgeh alte is ook geschikt. Als alternatief kunnen de planten tijdens de zomermaanden één keer per week in een bad met kalkvrij water worden gedompeld, maar let wel op: als de bladeren van de grijze tillandsia in contact komen met water, worden ze groen.
Aangezien groene tillandsia's een hoge luchtvochtigheid nodig hebben, moet je deze soorten dagelijks vernevelen. Als het daarentegen om een aardecultuur gaat – welk type dan ook – mag het substraat in geen geval uitdrogen. Geef de plant water met kalkarm water op kamertemperatuur zodra de grond merkbaar droog is.
Voorzichtigheid is geboden bij woestijntillandsia's zoals Tillandsia capitata. Deze hebben meestal niet zoveel water nodig, maar zijn tevreden met ongeveer één of twee doses per maand. Er kunnen hier echter geen algemene uitspraken over worden gedaan, omdat planten, net als alle levende wezens, zeer individueel zijn. Als u uw planten zorgvuldig observeert, kunt u de werkelijke waterbehoefte gemakkelijker inschatten.
Bemesten
De epifytische soorten nemen ook voedingsstoffen op via de bladeren. Gebruik een speciale bromeliameststof die u aan het spuit- of gietwater toevoegt en eenvoudig op de plant spuit. De hele plant moet altijd worden verneveld, zodat alle delen van de plant gelijkmatig worden aangevoerd. Omdat Tillandsia's slechts een lage behoefte aan voedingsstoffen hebben, is een bemesting van ongeveer elke twee weken voldoende tussen april en september en slechts elke vier tot zes weken tussen oktober en maart.
Snijden
Tillandsia's moeten (en mogen niet!) Gesnoeid worden. Dode of bloeiende plantendelen kunnen na een tijdje gemakkelijk worden geplukt.
Propageren
Voortplanting gebeurt eenvoudigweg via uitlopers die de plant zelf vormt en die “Kindel” worden genoemd. Knip deze indien mogelijk niet af van de moederplant, maar scheid ze liever door ze voorzichtig te plukken of te breken. Plant of bevestig ze vervolgens op een nieuwe ondergrond of plaats ze in een zanderige ondergrond. Nadat de kinderen zijn gevormd, sterft de moederplant meestal.
Alleen de soort Tillandsia usneoides vormt geen kinderen. Om deze te verspreiden, snijdt u met een scherp en schoon mes gezonde scheuten van ongeveer tien tot vijftien centimeter lang af. Bind ze vervolgens aan kurk of hout en besproei ze elke dag met water.
Vermeerdering door zaden is daarentegen veel moeilijker, vooral omdat ten minste twee exemplaren van dezelfde soort tegelijkertijd moeten bloeien voor een succesvolle bevruchting. Omdat tillandsia's zelden bloeien, zou je waarschijnlijk vele jaren moeten wachten om zelf zaden te verzamelen. Vooral omdat de daaropvolgende rijping en kieming van het fruit telkens enkele maanden duren.
Overwintering
Als je de tillandsia's het hele jaar door binnen houdt, hoef je tijdens de wintermaanden in principe geen speciale zorgmaatregelen te nemen. Alleen de waterbehoefte kan toenemen, omdat de verwarmingslucht de luchtvochtigheid sterk verlaagt. Bovendien worden de bemestingsintervallen verlengd tot vier tot zes weken.
Tillandsia's die op het balkon in de zomer hebben gestaan, worden uiterlijk in september - of eerder als het koel weer is - opgeborgen en overwinterd op een lichte en goed geventileerde plaats. De temperatuur mag echter niet onder de 15°C komen. In dit geval is bemesting niet nodig, alleen regelmatig spuiten is zinvol.
Ziekten
Hoewel veel Tillandsia-soorten een hoge luchtvochtigheid nodig hebben, moet je dit niet overdrijven: nattigheid leidt onvermijdelijk tot rot en dan is de plant niet meer te redden.
Plagen
Besmetting met bladluizen komt zelden voor, hoewel de dieren gemakkelijk kunnen worden verwijderd door de bladeren te wassen.
Tillandsia's bloeien niet, wat moet ik doen?
Als uw tillandsia niet bloeit, is hij waarschijnlijk gewoon nog niet klaar om te bloeien. Het kan soms jaren duren voordat deze interessante planten hun vaak bizarre bloemen ontwikkelen. Op forums wordt soms geadviseerd om planten tot bloei te stimuleren met behulp van een appel. Rijpe appels geven ethyleen af, een gas dat de rijpheid bevordert. Deze methode werkt echter alleen als de betreffende Tillandsia er klaar voor is.
Tip
Tillandsia's in glazen bollen zien er bijzonder mooi uit. Deze kweekvorm biedt bovendien het onverslaanbare voordeel dat er optimale groeiomstandigheden kunnen worden gecreëerd.
Soort
De volgende Tillandsia-soorten zijn bijzonder populair in de teelt:
- Tillandsia cyanea: “Blue Tillandsia”, rozetvorm voor grondbewerking met bladeren tot 45 centimeter lang, blauwviolette bloemen en roze schutbladen
- Tillandsia lindenii: vergelijkbaar met Tillandsia cyanea, maar met een tot 30 centimeter hoge bloemstengel en donkerblauwe bloemen
- Tillandsia usneoides: ook bekend als “boombaard” of “Spaans mos”, produceert lange, draadachtige, grijze scheuten met geschubde bladeren
- Tillandsia aeranthos: zilverachtige bladeren en grote, rode tot paarse bloemen
- Tillandsia fuchsii: lange, rode schutbladen op buisvormige bloemen
- Tillandsia flabellata: tot 25 centimeter hoge, rode buisvormige bloemen tussen februari en maart
- Tillandsia albertiana: kleine, stengelvormende, mooie bloemen in helder rood
- Tillandsia morreniana: ook Catopsis morreniana, zeer kleine, delicate regenwoudbromelia, zeldzaam
- Tillandsia bulbosa: bolvormige stengel met lange, smalle bladeren
- Tillandsia floribunda: zeer bloeiend en groeiend met paarse bloemen, ideaal voor beginners
- Tillandsia punctulata: opvallende rozetvorm met mooie, wit gestippelde bloemen
Naast de hier genoemde soorten zijn er nog talloze andere verkrijgbaar in de speciaalzaak, waarvan sommige alleen worden aanbevolen voor specialisten. Sommige bromeliasoorten vereisen zeer bijzondere levensomstandigheden die alleen met veel inspanning en gedetailleerde kennis van deze planten kunnen worden bereikt. Als je bij het zoeken naar geschikte tillandsia’s de botanische naam “Catopsis” tegenkomt, zijn dit vaak soorten met speciale behoeften. Net als Tillandsia zijn Catopsis bromelia's, maar ze hebben aanzienlijk kleinere bloemen en andere verschillen (bijvoorbeeld in de structuur van de kelkblaadjes). De soorten zijn echter nauw verwant en de twee namen worden in plantenwinkels soms als synoniemen gebruikt.
