Hagedis fascineert mensen al duizenden jaren. De dieren hebben een bijzondere manier van leven en zijn gebonden aan bijzondere leefgebieden. Maar de reptielen worden bedreigd door de voortdurende achteruitgang van hun leefgebied. Met eenvoudige maatregelen kunt u inheemse soorten beschermen en in uw tuin vestigen.
Hagedis in Duitse tuinen
Als je hagedissen in de tuin wilt vestigen, moet je een divers mozaïek van verschillende habitats creëren. De reptielen vinden goede leefomstandigheden in een zo natuurlijk mogelijke omgeving, hoewel elke soort zijn eigen eisen stelt. Hoe soortenrijker de tuin is, des te comfortabeler voelen niet alleen hagedissen maar ook insecten zich. Zo creëer je een gevarieerd voedselaanbod voor de nieuwe tuinbewoners.
Hagedis voelen zich hier thuis:
- Stenen met de hele dag bruinen
- vegetatievrije bermen
- Dood hout met schuilplaatsen
- dichte bramen
- losse zandgrond
Deze hagedissen komen voor in onze tuinen in Duitsland:
Muurhagedis
Met stapelmuren, rotstuinen of stapels stenen bied je deze soort een ideale levensbasis. Hoe zonniger en warmer de leefomgeving, hoe comfortabeler de muurhagedis zich voelt. Ze verstopt zich tussen stenen of in spleten in muren, waar ze van maart tot juni haar eieren legt. Gedurende deze tijd moeten de steenlandschappen onaangeroerd blijven om de dieren niet te storen of het legsel te beschadigen.
Zandhagedis
Laat een deel van uw tuin aan de natuurlijke stroming over, zodat er na korte tijd een wilde en natuurlijke habitat ontstaat. De zandhagedis voelt zich hier bijzonder op zijn gemak. Je kunt de zorg op dit gebied helemaal stopzetten. Tussen maart en oktober mogen de gebieden niet worden verstoord, zodat de reptielen niet worden afgeschrikt. Met kleine muurtjes of stapels stenen kun je de soort optimale plekken bieden om te zonnebaden.
Tip
Wanneer u de resterende gazonoppervlakken maait, moet u ze in stroken maaien. Dit betekent dat de hagedissen nog steeds voldoende beschermende gebieden hebben als ze het gazon oversteken.
Emerald Hagedissen
De soort leeft het liefst op hellingen, waarbij nattere habitats de voorkeur hebben. Laat schuine waterranden, terrashellingen of holtes op het zuiden verwilderen, zodat er natuurlijke vegetatie ontstaat. Hoe gestructureerder de vegetatie is, hoe beter de levensomstandigheden voor de reptielen zijn. Droge stenen muren en stapels leesstenen bieden goede zonneplekken en schuilplaatsen.
Bijzonder geschikte habitats:
- Halfdroog gazon met struiken
- Bruidegom heide en braamstruiken
- Weiden met sleedoorn
- Boomgaardweiden
Boshagedis
De soort geeft de voorkeur aan habitats die rijk zijn aan vegetatie met verschillende lagen. Hij voelt zich bijzonder op zijn gemak in grensgemeenschappen en bewoont open plekken in bossen en taluds. Omdat boshagedissen meer vocht nodig hebben dan hun verwanten, moet u ze in de tuin van voldoende water voorzien. Bij gevaar kunnen de dieren door het water zwemmen. Overgroeide gebieden die worden opgebroken met stapels stenen zorgen voor waardevolle en ongestoorde leefgebieden in de tuin.
kleurverandering
Als u de dieren een ongestoorde plek biedt, kunt u tijdens de paartijd een bijzonder kenmerk waarnemen. Mannetjes hebben meestal geel gekleurde buik. Een oranje buik geeft aan dat het mannetje klaar is om te paren. In zeldzame gevallen is de buik rood gekleurd.
Achtergrond
Tail Drop
Hagedis hebben een erg lange staart in vergelijking met de rest van hun lichaam, die ze kunnen afwerpen als ze worden bedreigd. Er is een vooraf bepaald breekpunt aan de basis van de staart, dat openbreekt door spiersamentrekkingen. De staart beweegt nog een paar minuten nadat hij is afgeworpen. De bewegingen trekken de aandacht van roofdieren, waardoor de hagedis kan ontsnappen.
Hagedissen kunnen hun staarten regenereren. Dit groeit meestal terug in een verkorte vorm. Bij de regeneratie zijn meer dan 300 genen betrokken, die normaal gesproken verantwoordelijk zijn voor wondgenezing of embryonale ontwikkeling. De staart groeit niet in één stuk terug, maar in fasen. Het duurt ongeveer 60 dagen voordat de cellen langs de resulterende staart zich tot weefsel vormen.
Over het dier
Hagedis zijn reptielen die tot de schaalreptielen behoren. In de lagere classificatie omvat de familie ongeveer 300 soorten, waaronder zandhagedissen, muurhagedissen en houthagedissen. De leeftijd van de dieren is variabel en hangt af van de individuele leefomstandigheden. Reptielen worden in gevangenschap aanzienlijk ouder dan in het wild. Zandhagedissen kunnen in een terrarium twaalf jaar oud worden, hoewel de dieren in het wild meestal niet ouder dan zes jaar worden.
Soort
De ongeveer 300 verschillende soorten hagedissen komen voor van Europa tot het Midden-Oosten en Zuidoost-Azië. Ze bewonen tropische en subtropische habitats in Afrika. Hagedissen ontbreken op de Australische en Amerikaanse continenten. Er zijn grote soorten die bijna een meter lang kunnen worden. Kleine dieren zijn in uitgestrekte positie zo groot als de afstand tussen duim en pink. De grootte van de reptielen varieert tussen de twaalf en 90 centimeter.
Algemene kenmerken
Hagedis hebben vier korte ledematen, elk met vijf tenen, bevestigd aan een langwerpig lichaam. Ze kunnen hun ogen sluiten met oogleden. Opvallend zijn de trommelvliezen, die zichtbaar zijn op de schedel. Tussen de keel en de borst zit een met schubben bedekte halsband. De buikschubben zijn gerangschikt in regelmatige longitudinale en transversale rijen. Deze zijn groter dan de schubben op de achterkant. In tegenstelling tot veel andere reptielen ontwikkelen hagedissen geen keelzakken, plakkerige tenen of rugkammen.
Hagedissen ontwikkelen seksueel dimorfisme. De mannetjes zijn levendiger gekleurd dan de vrouwtjes, wier lichaam beter gecamoufleerd is met onopvallende kleuren en patronen. Bij sommige soorten, zoals de boshagedis, verandert de buik van kleur, zodat het mannetje aantrekkelijker lijkt voor vrouwtjes.
Excursus
Draakhagedis
De juiste naam voor dit reptiel is gigantische gordelstaart (Smaug giganteus). De Duitse algemene naam is misleidend omdat deze soort geen hagedis is maar een verwante soort. Vanwege hun opvallend grote en doornachtige schubben worden de reptielen miniatuurdraken genoemd.
De drakenhagedis lijkt echt op een minidraak
Skelet
De lichaamsstructuur van de dieren is erg slank, waardoor ze goed manoeuvreerbaar zijn. De reptielen zijn verdeeld in kop, lichaam en staart. Je skelet heeft een wervelkolom die het lichaam ondersteunt. De schedel is te onderscheiden van andere reptielen door de symmetrische schilden aan de bovenzijde. Kenmerkend zijn een jukbeenboog en afgedekte slaapopeningen. Hagedissen hebben een zogenaamd pleurodont-gebit, waarbij de tanden wortelloos op een rand in de kaak zitten. Er zijn twee tot vier knobbels op de zijtanden.
Locomotion
De dieren bewegen door met hun lichaam te kronkelen en hun ledematen te bewegen. Vanwege deze slingerende, kruipende manier van voortbewegen worden hagedissen geclassificeerd als reptielen, ook wel bekend als reptielen.
Voortplanting en levensstijl
Het paarseizoen voor tamme reptielen loopt van maart tot juli. De mannetjes scheiden een wasachtige substantie af via hun klierschubben op hun dijen. Zodra ze de juiste partner hebben gevonden, voeren ze allebei een paringsmars uit. Na een succesvolle bevruchting zoekt het vrouwtje steeds vaker zonnige plekken op om de ontwikkeling van de nakomelingen te bevorderen. In zeldzame gevallen kunnen hagedissen zich voortplanten zonder voorafgaande bevruchting.
Zo zien jonge boshagedissen eruit:
- 30 tot 40 millimeter lang
- donker brons
- Zwarte verkleuring blijft gedeeltelijk aanwezig bij oudere dieren (“zwartlingen”)
Vijanden
Jonge dieren staan op het menu van verschillende dieren. Ze worden bejaagd en belaagd door kleinere zangvogels zoals roodborstjes. Kevers kunnen ook gevaarlijk zijn voor de pas uitgekomen hagedissen. De vijanden van de volwassenen zijn onder meer roofvogels en torenvalken. Kraaien en ooievaars jagen ook op hagedissen. Sommigen van hen worden het slachtoffer van het jachtinstinct van huiskatten.
Waar hagedissen leven
De reptielen geven de voorkeur aan habitats die overwegend droge omstandigheden bieden. Zonnige plekken waar de dieren zich kunnen opwarmen zijn belangrijk. Tegelijkertijd hebben ze schuilplaatsen nodig in uitgeholde boomstronken, gaten in de grond of rotsspleten. In de dichte begroeiing zoeken hagedissen bescherming tegen te veel hitte. Dankzij hun schubben kunnen de hagedissen onafhankelijk van water leven.
| Eten | habitat | |
|---|---|---|
| Boshagedis | kleine insecten, spinnen | Heidevelden, heidevelden, bosranden, weilanden |
| Muurhagedis | Insecten, spinnen | Drystone muren, rotsen |
| Zandhagedis | Insecten, spinnen, wormen | dicht begroeide bosranden en heidevelden |
| Emerald Hagedissen | Slakken, grotere insecten, spinnen, kleine gewervelde dieren | begroeide hellingen met vochtige grond |
Overwintering
In augustus gaan de mannetjes naar hun winterverblijf. Vrouwtjes gaan in september met pensioen, terwijl de jongen tot oktober actief blijven. Voordat de winter begint, zoeken de reptielen een veilige schuilplaats tussen boomwortels, in rotsspleten en gaten in de grond of in holtes onder stenen platen en dood hout. Als er geen geschikte opties zijn om zich terug te trekken, graven hagedissen hun eigen holen.
In de winter gaan hagedissen in winterslaap. In tegenstelling tot de winterslaap wordt de winterslaap alleen beïnvloed door de buitentemperatuur. Wanneer de luchttemperatuur da alt, wordt de lichaamstemperatuur gelijk.
Hoe hagedissen de winter overleven:
- open ogen
- Hartslag en ademhaling vertragen
- geen bewegingen mogelijk
- geen voedselinname
Wat hagedissen eten
Het dieet van de hagedissen bestaat voornamelijk uit wormen en insecten zoals muggen en vliegen. Ze eten geleedpotigen en minachten geen zaden of fruit. Sommige soorten voeden zich met kleine ongewervelde dieren.
Tip
Zaai kleine stroken wilde bloemen in de weide en creëer meerjarige bedden om de biodiversiteit te vergroten. De composthoop maakt ook deel uit van het leefgebied van de hagedis, omdat hier veel insecten leven.
Prooivangst
Het prooivanggedrag van de hagedissen is indrukwekkend. Ze liggen op de loer om hun prooi te spotten. Zodra ze een insect hebben aangevallen, beginnen de reptielen met hun tong te bewegen. De tong glijdt met snelle bewegingen naar buiten en in de mond. Hagedissen kunnen hun tong gebruiken om geuren van prooien op te pikken en deze door te geven aan een sensorisch orgaan in de mondholte. De hagedissen grijpen hun prooi door te springen. Ze wordt verpletterd door kaakbewegingen voordat ze wordt verslonden.
Verschillen tussen gekko en hagedis
Gekko's zijn reptielen die, net als hagedissen, hun eigen familie vormen. Sommige gekkosoorten worden ten onrechte hagedissen genoemd. Dit geldt ook voor de luipaardhagedis, waarachter de Pakistaanse dikstaartgekko zich verschuilt. Hoewel gekko's en hagedissen verwant zijn, verschillen ze in veel opzichten.
| Hagedis | gekko's | |
|---|---|---|
| Bestel | Geschubde reptielen | Geschubde reptielen |
| Lifestyle | dagelijks | voornamelijk actief in de schemering en 's nachts |
| Eieren | vaak perkamentachtig | kalkhoudend |
| Oogleden | beschikbaar | ontbreekt |
| Verspreiding | variabele | warme klimaatregio's |
Verschillen tussen hagedis en salamander
Salamanders zijn amfibieën die zijn aangepast aan het leven boven en onder het wateroppervlak. De staartamfibieën zijn daarom slechts in de verte verwant aan de hagedissen, hoewel hun uiterlijk in veel opzichten vergelijkbaar is. Salamanders hebben geen vinranden. Haar lichaam is langwerpig en heeft een lange staart.
In tegenstelling tot hagedissen hebben salamanders geen schubben. Ze worden beschermd door een gladde huid. Amfibieën hebben ook het vermogen om weefsel te regenereren. Dit kenmerk geldt echter niet alleen voor de staart. Salamanders kunnen alle ledematen regenereren.
Inheemse soorten:
- Vuursalamander: zwart-geel gevlekt
- Alpensalamander: zwart gelakt
- Alpensalamander: blauwe rug, flanken zwarte en witte stippen
De vuursalamander komt ook voor op onze breedtegraden
Als huisdier houden
Vanwege hun opwindende levensstijl en verschillende kleuren worden exotische hagedissen vaak in terraria gehouden. Het houden ervan vergt veel specialistische kennis en speciale voeding, zodat de dieren een soortgeschikt leefgebied kunnen krijgen. Ze komen uit totaal verschillende klimaatregio’s. Deze voorwaarden moeten thuis worden gewaarborgd.
Pityus Hagedis
De daghagedis voedt zich met insecten en geleedpotigen. Hij eet ook overgebleven voedsel en plantendelen. Deze hagedis is bijzonder aantrekkelijk vanwege zijn rugkleur. De mannetjes ontwikkelen helderblauwe tinten met een groene tint. De soort wordt als strikt beschermd beschouwd. Slechts een paar eigenaren fokken de dieren legaal.
Zesgestreepte hagedis met lange staart
Deze soort is te herkennen aan zijn onevenredig lange staart, die ongeveer 5/6 van de totale lichaamslengte bedraagt. De mannetjes hebben meestal witte flanken en zwarte lengtestrepen, hoewel de kleur variabel is en vaak bruine tinten bevat. Er zijn enkele populaties met lichtgroene flanken.
Blauwe zaagstaarthagedis
De hagedis, tot twaalf centimeter lang, heeft een crèmekleurige rug met zwarte patronen. De soort dankt zijn naam aan de opvallende staart, die aan de bovenzijde blauw gekleurd is en zwarte dwarsbanden heeft. Hij leeft in bushland en bossen, waarbij de dieren het liefst op boomstammen blijven. Vliegende exemplaren kunnen vaak in hun natuurlijke verspreidingsgebied worden waargenomen. Dankzij hun sterk afgeplatte lichamen kunnen de reptielen over korte afstanden glijden.
Koop alleen dieren van vertrouwde fokkers! Veel hagedissen zijn beschermd, dus een bewijs van herkomst is noodzakelijk.
Kunst en cultuur
De reptielen zijn populaire motieven voor decoratieve elementen, tatoeages, clipart en kleurplaten. Hagedissen staan als metalen figuren in de tuin en dienen als sjabloon voor sieraden. De dieren hebben een bijzondere symbolische kracht, waardoor mensen altijd indruk maken.
Maori-hagedis
In Polynesische culturen wordt de hagedis beschouwd als een verschijning van de goden. Het kan zowel goede als kwade krachten symboliseren. In de Maori-mythologie vertegenwoordigt de hagedis een afgezant van de god Whiro, de god van de doden die het kwaad belichaamt en de heerser van de duisternis is. Hij inspireert mensen om slechte daden te doen.
Toen andere goden iemand wilden doden, lieten ze een hagedis het lichaam binnendringen. Niettemin beschouwden de Maori de hagedis als een bewaker en beschermer. Het geestdier heeft deze betekenis tot op de dag van vandaag behouden. Sierlijke houtsnijwerken dienen als geluksbrengers die bedoeld zijn om de drager te beschermen.
Droominterpretatie
De hagedis is een veel voorkomend symbool in dromen, waarvan de betekenis kan variëren afhankelijk van de individuele context. Het reptiel vertegenwoordigt vaak een keerpunt in verschillende levenssituaties dat tot verbetering leidt. Hagedissen hebben ook een waarschuwende rol in de droomwereld. Ook de kleur van het dier is belangrijk.
Wat de kleur zegt:
- groene hagedissen: misverstanden
- grijze reptielen: argumenten en woede
- kleurrijke hagedissen: variabiliteit en aanpassingsvermogen
Filmaanpassingen en komedies
Hagedissen worden vaak gebruikt als personages in films vanwege hun kenmerken en levensstijl. Bill the Lizard is een fictief personage uit het kinderboek "Alice in Wonderland" die het harde werk doet voor het witte konijn. De figuur is gebaseerd op de behendige eigenschappen van hagedissen.
In Helge Schneiders komedie "00 Schneider - In de Hagediskeerkring" verschijnt het personage Jean-Claude Pillemann, die "de hagedis" wordt genoemd vanwege zijn sissende gesis en zijn soepele mobiliteit.
Constellatie
Het sterrenbeeld Hagedis bestaat uit een reeks sterren die slechts zwak gloeien. Het ligt tussen de Zwaan en het opvallende sterrenbeeld Cassiopeia. In het noordelijke gebied wordt het doorkruist door de Melkweg. In 1929 werd bij de hagedis een object waargenomen waarvan de helderheid onregelmatig veranderde. Onderzoekers ontdekten later dat dit object een actieve kern van een sterrenstelsel is (Active Galactic Nucleus, of kortweg AGN).
Literatuur en geschiedenis
Sommige gebeurtenissen uit het verleden hebben het positieve beeld dat mensen van de hagedis hebben, beschadigd. Het gebruik van de naam voor oorlogsschepen, angstaanjagende beschrijvingen in de literatuur of discussies over soortbescherming in het recente verleden hebben ervoor gezorgd dat de hagedis in verband wordt gebracht met negatieve ideeën.
Geelgevlekte hagedis uit “Holes”
De roman van Louis Sachar dateert uit 1988 en beschrijft een hagedis wiens beet fataal eindigt. Ze woont aan een droog meer midden in een karstwoestijn in het binnenland van Texas. Maar het beschreven dier behoort niet tot de hagedisfamilie. Daarachter bevindt zich de Gila-korsthagedis, die in droge, hete woestijngebieden leeft. Hij heeft gifklieren op zijn onderkaak en kan zijn prooi met een beet doden.
Stuttgart 21
De hagedis veroorzaakte opschudding bij het bouwproject Stuttgart 21. Duizenden muurhagedissen leven op de grindgebieden en dijken van oude spoorlijnen in het stadsgebied van Stuttgart. Veel van deze habitats zijn tijdens de bouwwerkzaamheden al verwoest. Vervangingshabitats zijn bedoeld om de dieren een nieuwe leefruimte te bieden, maar de vereisten voor soortbescherming worden herhaaldelijk besproken omdat de implementatie ervan vrijwel onmogelijk lijkt.
Duitse LSM “Lizard Class”
De LSM-klasse (Engels: Landing Ship Medium) was een klasse landingsschepen waarvan de schepen plaats konden bieden aan troepen en voertuigen. Sommige van deze schepen kregen extra namen zoals Krokodil, Hagedis, Salamander en Viper. Ze waren gegroepeerd als een klasse hagedissen. Tegenwoordig zijn er modelbouwpakketten van Revell voor de originele hagedis.
Leuke weetjes
De “Lizard Peeling Treatment” is een zalf die niet alleen salicylzuur bevat, maar ook allantonine en vaseline. Het wordt gebruikt om likdoorns, eelt en eelt te bestrijden en heeft behalve de naam weinig met het reptiel te maken.
In het spel Little Alchemy kan de hagedis worden gevormd uit de bronnen “moeras” en “eieren”. Combineer ze met schoenen om een salamander te creëren.
In Saarland worden pallettrucks die pallets vervoeren ook wel hagedissen genoemd. Elders worden de apparaten ant genoemd.
Zelfs in yoga is er een hagedis. Deze pose is een heupopener die de kern versterkt en de heupgewrichten mobiliseert.
Veelgestelde vragen
Lagen hagedissen eieren?
De meerderheid van alle hagedissen is ovipaar, dat wil zeggen dat ze eieren leggen. De eieren worden niet door de hagedissen uitgebroed. Ze leggen de eieren in een gat in de grond en laten de zon ze uitbroeden.
Er zijn enkele uitzonderingen, zoals de houthagedis. Ze behoren tot de levendbarende reptielen, waarbij de jonge dieren direct na de geboorte worden bedekt door een zacht eimembraan. Het kan enkele minuten tot enkele uren duren voordat de reptielen zichzelf losmaken van het eimembraan. Dit gedrag wordt beschreven als ovovivipaar. Het komt zelden voor dat de schaal in de baarmoeder wordt doorboord. Dit fenomeen beschrijft de werkelijke levendelijkheid.
Hoeveel soorten komen er voor in Duitsland?
Van de ongeveer 300 soorten uit 40 geslachten komen in Duitsland slechts vijf soorten voor:
- Muurhagedis (Podarcis muralis)
- Boshagedis (Zootoca vivipara)
- Zandhagedis (Lacerta agilis)
- Westelijke groene hagedis (Lacerta bilineata)
- Oosterse groene hagedis (Lacerta viridis)
Een reden voor de verspreiding van de boshagedis in heel Duitsland is dat de jonge dieren levend geboren worden. De reptielen zijn minder afhankelijk van langdurig zonlicht dan verwante soorten waarvan de eieren constant zonlicht nodig hebben. Met de eieren in zijn maag kan de boshagedis koelere habitats koloniseren. Daarom wordt de soort ook in Scandinavië aangetroffen.
Waarom zijn er zo weinig soorten in Duitsland?
Hagedis zijn koudbloedige dieren die hun lichaamstemperatuur niet zelfstandig kunnen regelen. Ze gebruiken de hitte van de zon om de temperatuur van hun lichaam te verhogen. In Duitsland zijn de temperaturen voor de meeste soorten te laag.
Waarom zijn hagedissen kleiner in het noorden dan in tropische gebieden?
Exotische reuzenhagedissen leven in bijzondere habitats die te vinden zijn op de Canarische Eilanden. Aan de andere kant zijn inheemse soorten echte mini-edities. Dit heeft te maken met de temperatuur, want alle reptielen zijn koudbloedig en hebben de zon nodig om op te warmen.
Het is voordeliger voor koudbloedige dieren om kleiner te zijn in koudere streken. Zij kunnen de beperkte warmte effectiever gebruiken als hun lichaamsvolume zo klein mogelijk is en het lichaamsoppervlak zo groot mogelijk is in verhouding tot het volume. Daarom hebben soorten in de loop van de evolutie hun grootte aangepast aan hun verspreidingsgebied.
Wat is de naam van de hagedis in andere talen?
In sommige talen is de term voor de hagedis afgeleid van de wetenschappelijke naam Lacertidae, wat staat voor de familie van echte hagedissen:
Dit is de naam van de hagedis:
- Turks: kernenkele
- Spaans: lagarto
- Italiaans: lucertola
- Engels: hagedis
