De Latijnse soortnaam van de Amerikaanse amberboom, Liquidambar styraciflua, betekent zoiets als “vloeibare barnsteen”. In feite verwijst deze uiterst treffende naam niet alleen naar het feit dat de aromatische hars van het geslacht wordt gebruikt voor de productie van kauwgom (daarom wordt de loofboom in zijn geboorteland ook wel “sweetgum” of “redgum” genoemd).), maar ook vanwege de heldere roodoranje kleur in de herfst. Het blad gloeit goudkleurig in de zon. Door zijn decoratieve werking geniet de amberboom een groeiende populariteit als middelgrote huis- en parkboom.
Waar staat de amberboom bekend om en hoe wordt hij gebruikt?
De amberboom (Liquidambar styraciflua) is een Noord- en Midden-Amerikaanse bladverliezende boom die gewaardeerd wordt om zijn heldere roodoranje herfstbladeren en aromatische hars. In Europa wordt hij gebruikt als sier- en parkboom, terwijl hij in zijn thuisland wordt gebruikt als grondstof voor kauwgom, meubels en cosmetica.
Herkomst en distributie
De Amerikaanse amberboom komt voor in Noord- en Midden-Amerika, waar hij vooral thuis is in riviervalleien en op berghellingen tussen de staat New York en de Midden-Amerikaanse staat Nicaragua – op voorwaarde dat de ondergrond daar is voedselrijk, diep en tamelijk fris tot vochtig.
De soort behoort tot het geslacht van amberbomen (Liquidambar), dat voorheen werd geclassificeerd als lid van de toverhazelaarfamilie (Hamamelidaceae). Botanici geloven nu echter dat de groep zijn eigen, zeer kleine plantenfamilie vormt, Altingiaceae, met slechts ongeveer 15 soorten. Sweetgumbomen zijn dus niet alleen inheems in Noord-Amerika, sommige soorten gedijen ook in het Middellandse Zeegebied (Oosterse amberboom, Liquidambar Orientalis) en in Oost- en Zuidoost-Azië (bijvoorbeeld de Formosaanse amberboom, Liquidambar formosana).
In Europa wordt de Amerikaanse amberboom echter vooral gekweekt als sier- en parkboom. De soort kwam al in 1681 naar de Oude Wereld en er zijn nu veel variëteiten met verschillende groei en hoogte beschikbaar.
Gebruik
Hoewel de Amerikaanse amberboom voornamelijk als sierboom in privétuinen en openbare parken wordt gekweekt, is het in zijn thuisland een waardevolle commerciële boom. Niet alleen de zoetgeurende storax, zoals de hars van de soort ook wel wordt genoemd, een belangrijke grondstof voor de productie van kauwgom en wordt gebruikt in de natuurgeneeskunde, maar ook het harde hout van de amberboom, dat er sterk op lijkt in nerf en kleur tot walnoothout, zeer populair in de meubelproductie.
Verder dienen het aromatisch ruikende amberboomhout en de hars ervan ook als grondstoffen voor de productie van parfums, zepen en andere cosmetica. Hoewel de hars van de boom "Storax" wordt genoemd, is de amberboom op geen enkele manier verwant aan de daadwerkelijke Storax-boom (Styrax americanus) - hij verving hem eenvoudigweg in de 18e eeuw bij de harsextractie.
Uiterlijk en groei
In hun thuisland bereiken wilde exemplaren van de amberboom een hoogte van wel 45 meter. Dit maakt de soort tot een van de hoogst groeiende loofbomen, maar in Midden-Europa wordt hij meestal niet hoger dan zo'n 20 meter, zelfs in streken met milde klimaten. Naast de hoge soorten zijn er enkele aanzienlijk kleinere soorten beschikbaar die een hoogte bereiken tussen de vier en maximaal tien meter en daarom ook geschikt zijn als kamerboom voor de particuliere tuin.
Als de amberboom jong is, heeft hij een conische, vrij smalle groei, maar kan aanzienlijk breder worden naarmate hij ouder wordt. De aanvankelijk roodbruine bast kleurt later grijsbruin en ontwikkelt een brede groef evenals de voor de soort kenmerkende kurkstroken.
bladeren
De amberboom heeft een andere naam, die hij dankt aan zijn esdoornachtige bladeren: hij wordt de zeesterboom genoemd omdat de vijf- tot zevenlobbige, handvormige bladeren sterk aan zeedieren doen denken. Leken verwarren de amberboom vaak met de inheemse esdoorn vanwege de vorm van het blad.
Tijdens de zomermaanden zijn de tot 15 centimeter lange, afwisselend gerangschikte bladeren glanzend groen, maar krijgen vanaf eind september vaak hun prachtige herfstkleur. De natuur lijkt bijzonder diep in de kleurenpot van de amberboom te graven, aangezien het kleurenpalet varieert van geeloranje tot oranjerood en karmijnrood tot violette tinten. Deze brede kleuring kan vaak zelfs aan dezelfde boom worden waargenomen.
Dit maakt de Amerikaanse amberboom tot een van de tuinbomen met het mooiste herfstblad, wat ook de belangrijkste reden is voor zijn populariteit als kamer- en sierboom. De bladeren geven trouwens ook hun karakteristieke aromatische geur af als je ze zachtjes tussen je vingers wrijft.lees meer
Bloei en bloeitijd
De nogal onopvallende bloesem van de amberboom verschijnt in de prachtige maand mei. De soort is eenhuizig en ontwikkelt zowel vrouwelijke als mannelijke bloemen op dezelfde plant. Mannelijke bloemen lijken op rechtopstaande, groenachtige stekels en zijn ongeveer vijf tot zeven centimeter lang. De vrouwelijke bloeiwijzen zitten daarentegen op kastanjeachtige, hangende bollen. Bestuiving vindt plaats via insecten.
Fruit
Op het eerste gezicht lijken de bolvormige vruchten van de amberboom, die lange stekels hebben, op de fruitcapsules van de kastanje. Ze zijn echter aanzienlijk kleiner, met een diameter van twee tot drie centimeter, en bestaan bovendien uit talrijke houtachtige capsules. Amberbomen produceren pas fruit als ze ongeveer 20 jaar oud zijn. Deze blijven lang aan de boom hangen en vallen vaak pas in het voorjaar op de grond.
De bruine vrucht barst open op de grond, zodat de kleine zaadjes direct op de grond vallen. Het grootste deel ervan is echter niet kiembaar en kan daarom niet voor vermeerdering worden gebruikt. De steriele zaden kun je herkennen doordat ze opvallend klein zijn en een nogal hoekige vorm hebben. Slechts enkele zaden zijn vruchtbaar en kunnen daarom ontkiemen. Ze zijn aanzienlijk groter, hebben een elliptische vorm en vliezige vleugels waarmee de wind ze naar mogelijke nieuwe locaties voert.lees meer
Toxiciteit
Hoewel de gomboomhars nog steeds een belangrijke grondstof is voor de productie van natuurlijke medicijnen en kauwgom, is deze pas onschadelijk nadat deze industrieel is verwerkt. Anders worden alle delen van de plant beschouwd als irriterend voor de huid en slijmvliezen of zelfs giftig voor zowel mens als dier, hoewel vergiftigingsverschijnselen vooral bij kinderen en kleine huisdieren kunnen optreden.
Welke locatie is geschikt?
Net als op zijn natuurlijke locatie heeft een amberboom die in de tuin wordt gekweekt ook een locatie in de volle zon en zo warm mogelijk nodig. Het beste kunt u de boom planten op een plaats beschermd tegen wind en regen, voor een lichtgekleurde huismuur of muur, die ook idealiter op het zuiden gericht is. Hier krijgt de boom voldoende zon en bescherming, die hij vooral de eerste jaren nodig heeft; de soort ontwikkelt zijn vorsthardheid pas naarmate hij ouder wordt. Bescherming tegen de wind is ook belangrijk omdat de amberboom zijn beschermende blad vrij vroeg in het jaar verliest.
Aan de andere kant is een plek, zelfs op een gedeeltelijk beschaduwde tot licht beschaduwde plek, meestal te donker. De soort produceert zijn kleurrijke herfstbladeren alleen op zeer zonnige en warme locaties.lees meer
Vloer
De optimale grond voor de Amerikaanse amberboom is diep, los en goed gedraineerd, matig voedselrijk tot humusrijk en vers. Idealiter plant u hem in leemgrond, aangezien de soort zowel arme zandgronden als kalkhoudende ondergronden niet bijzonder goed verdraagt. Terwijl de amberboom op zand maar heel langzaam groeit, ontwikkelt hij op kalkrijke grond snel ongezonde gele bladeren. Wateroverlast leidt op zijn beurt tot rot en dus tot de dood van de boom.
potcultuur
Omdat de amberboom de eerste jaren erg gevoelig is voor kou, wind en andere weersinvloeden, moet je hem eerst in een grote container kweken en geleidelijk aan wennen aan de klimatologische omstandigheden. Op de lange termijn is de hoge soort echter niet in een plantenbak te houden zonder de groei ernstig te beperken. Sweetgum-bomen die als bonsai worden gekweekt, vereisen bijvoorbeeld veel aandacht en verzorging.
De amberboom correct planten
Plant de amberboom als volgt:
- Graaf een plantgat.
- Deze moet twee keer zo breed en diep zijn als de kluit.
- Maak de aarde los aan de zijkanten en de onderkant van het gat.
- Meng het uitgegraven materiaal met compost (€ 12,00 op Amazon) en hoornschaafsel/hoornmeel.
- In zware grond, installeer drainage, zoals kiezelstenen.
- Steek de boom zo diep in dat het entgebied bedekt is met aarde.
- Plant een ondersteunende paal.
- Verbind deze stevig met de kofferbak, b.v. B. met een raffialint.
- Vul het plantgat en druk de grond voorzichtig aan.
- Mest de verse grond met veel water.
- Mulch de wortelschijf zodat de grond niet uitdroogt.
lees meer
Wat is de beste tijd om te planten?
In principe kan de amberboom zowel in de vroege herfst als in de late lente worden geplant. Omdat vooral jonge exemplaren echter nogal gevoelig zijn voor kou en wind, zou je de voorkeur moeten geven aan de lente.lees meer
De juiste plantafstand
Aangezien amberbomen tot 20 meter hoog en acht meter breed kunnen worden als ze volgroeid zijn, hebben ze veel ruimte nodig. De soort is daarom alleen geschikt voor een solitaire plek in de tuin die aan deze eisen voldoet - vooral omdat verplanten op latere leeftijd moeilijk of onmogelijk wordt. Verder is de amberboom heel gemakkelijk te snoeien, maar afhankelijk van de soort groeit hij ook behoorlijk snel en daardoor lastig in hoogte en breedte te beperken met een snoeischaar.
Onderplanten
Amberbomen hebben een losse groei en laten veel licht door hun kruin. Daarom kunnen ze gemakkelijk onder bodembedekkers en andere vaste planten worden geplant, zolang ze niet te veel concurreren. Uienbloemen die in het voorjaar bloeien, zoals tulpen en narcissen, zijn bijvoorbeeld zeer geschikt, maar ook monnikskap, herfstanemonen, boshyacinten en hosta's.lees meer
De barnsteenboom water geven
Exemplaren die in potten worden gekweekt, moeten tijdens het groeiseizoen uiteraard regelmatig water krijgen, omdat ze niet voor zichzelf kunnen zorgen. Zelfs vers geplante en jonge amberbomen kunnen bij droog weer uit de gieter worden gespoten. Oudere, reeds gevestigde bomen kunnen daarentegen zonder extra water geven.
Bemest de amberboom op de juiste manier
Hetzelfde geldt voor de aanvoer van kunstmest: alleen jonge bomen profiteren van voorjaarsbemesting met compost (€ 12,00 op Amazon) en hoornkrullen om hun langzame groei te versnellen. Voor oudere, goed gewortelde amberbomen is een extra toevoer van voedingsstoffen echter niet nodig.lees meer
De barnsteenboom correct kappen
Amberbomen zijn zeer tolerant ten aanzien van snoei en kunnen daarom een paar jaar als bonsai of als potcultuur worden gehouden. In tegenstelling tot fruitbomen is regelmatig onderhoud of verzorgingssnoei echter in principe niet nodig, omdat een dergelijke maatregel de natuurlijke groeiwijze aantast. Je kunt de boom het beste gewoon laten groeien en pas in het voorjaar dood, ziek en dicht hout verwijderen.lees meer
Vermeerder de amberboom
In de regel worden amberbomen vermeerderd door enten, maar ze kunnen ook uit zaden worden gekweekt. In tegenstelling tot verfijnde exemplaren zijn zaailingen onvoorspelbaar wat betreft hun eigenschappen, en slechts een paar van de volwassen zaden kunnen daadwerkelijk ontkiemen. Kies voor het zaaien alleen grote, elliptische zaden.
Deze hebben een koude prikkel nodig om de kiemremming te doorbreken. Bewaar de zaden ongeveer twee maanden in de groentelade van de koelkast of zaai ze in het najaar in een afgedekte koude bak. Vanaf het voorjaar hebben de zaden voor ontkieming en groei een constante temperatuur van 20 °C of meer nodig.lees meer
Hoe transplanteer ik correct?
Na het planten mogen amberbomen alleen binnen de eerste drie tot maximaal vijf jaar worden getransplanteerd. Daarna tolereren ze een verandering van locatie meestal zeer slecht.
Ziekten en plagen
Ziekten en plagen komen slechts zeer zelden voor bij de amberboom. Aan de andere kant, typische locatie- en zorgfouten, zoals
- op te donkere locaties
- verdichte of anderszins ongeschikte grond
- als het te droog is
- als de bemesting onvoldoende is
- en ook wateroverlast
voorkomen. Aangetaste bomen ontwikkelen gele tot bruine bladeren die na een tijdje afvallen. Bovendien groeien ze erg slecht. Omdat amberbomen erg gevoelig zijn, kunnen ze snel doodgaan, vooral als gevolg van te weinig/te veel water.
Overwintering
In Midden-Europa is alleen de Amerikaanse amberboom voldoende winterhard; zowel de oosterse als de Aziatische Formosaanse amberboom komen uit milde winterklimaten en zijn daarom niet bestand tegen vorst. Het Amerikaanse familielid ontwikkelt zijn vorsthardheid echter pas met het ouder worden. Daarom raden sommige deskundigen potteelt en geleidelijke verharding aan, althans voor jonge bomen. Later, als de boom wordt uitgeplant, krijgt hij de eerste winters winterbescherming. Bedek hiervoor het wortelgedeelte met kreupelhout, mulch of stro en wikkel de stam bij temperaturen onder nul ook met tuinvlies. De boom ontwikkelt later echter voldoende vorsthardheid.
Tip
De bladeren die in de herfst afvallen kun je het beste laten staan: ze dienen niet alleen als natuurlijke winterbescherming, maar voorzien de boom ook van waardevolle voedingsstoffen door het rottingsproces.
Soorten en variëteiten
Alleen de Amerikaanse amberboom (Liquidambar styraciflua), die op beschutte locaties temperaturen tot min 24 °C kan weerstaan, is in dit land winterhard. Er zijn inmiddels prachtige varianten van deze soort verkrijgbaar die uitstekend geschikt zijn voor de eigen tuin:
- 'Gumball': zwakgroeiende soort met een maximale hoogte van twee meter en een bolvormige kroon
- 'Oktoberglut': zeer populair ras met heldere, kleurrijke herfstkleuren en een maximale hoogte van drie meter
- 'Variegata': wit en bont blad, maximale hoogte van twee meter, perfect voor permanente opslag in containers
- 'Worplesdon': langzame groei, tot een maximale hoogte van tien meter, vuurrode herfstkleur
- 'Silver King': ook bont wit blad, felrode herfstkleur, maximale hoogte van vijf meter
- 'Slender Silhouette': slanke kolomvorm met een maximale breedte van één meter, prachtig voor kleine tuinen
Andere soorten amberboom, zoals de Chinese amberboom (Liquidambar acalycina), de oosterse amberboom (Liquidambar Orientalis) of de Taiwanese amberboom (Liquidambar formosana), zijn echter niet geschikt voor aanplant in Midden-Europese tuinen, maar kunnen dat wel zijn gekweekt in voldoende grote potten en met veel zorgvuldige verzorging in wintertuinen of buiten tijdens de zomermaanden.
