Een toevluchtsoord voor flora en fauna - biotopen zijn belangrijke leefgebieden, niet alleen voor zeldzame planten- en diersoorten. Hoe een biotoop werkt en hoe je deze zelf kunt vormgeven in de tuin of in je kamer, lees je hier.
- verschillende definities van “biotoop”, wetenschappelijk gezien een definieerbare habitat voor bepaalde planten en dieren
- informeel een toevluchtsoord voor zeldzame soorten
- Biotopen kunnen in de tuin worden gecreëerd, zelfs op het balkon of terras
- Je kunt een biotoop voor je bureau creëren, een eeuwige flessenbiotoop in potten met schroefdop of beugel
- Onderscheid tussen verschillende biotooptypen
Wat is een biotoop? Definitie en uitleg
Een biotoop is letterlijk een “plek voor het leven”
In de biologie verwijst de term ‘biotoop’ naar een specifieke, definieerbare habitat binnen een groter gebied voor planten en dieren. Het woord bestaat uit de delen “bios” voor leven en “topos” voor plaats, die beide uit de Griekse taal komen. Een biotoop leeft altijd omdat een gebied pas door zijn bewoners een biotoop wordt.
Naast de wetenschappelijke term heeft de term ook nog een andere informele betekenis. Het woord wordt ook gebruikt voor een klein, nieuw aangelegd landschapsgebied (bijvoorbeeld in de tuin) dat dient als leefgebied voor zeldzame dier- en plantensoorten. Onder de noemer “Wij creëren een biotoop” leren niet alleen kinderen op school hoe ze een kleine tuinvijver met natte woestenij kunnen aanleggen voor kikkers en andere amfibieën. In deze context betekent ‘biotoop’ het leefgebied van bedreigde diersoorten – en niet van alle dier- en plantensoorten die daar leven.
Wat is het verschil tussen biotoop, biocenose en ecosysteem?
Dit onderscheid is gemakkelijk uit te leggen:
- Biotoop: betekent een specifieke habitat voor dieren en planten
- Biocenose: is de gemeenschap van organismen die in de biotoop leven
Er bestaat niet zoiets als een biotoop zonder biocenose; de twee zijn onlosmakelijk met elkaar verbonden. Samen vormen ze een ecosysteem.
Voorbeelden van biotopen in de natuur
Binnen landschapsbeheer en natuurbehoud worden biotopen toegewezen aan verschillende biotooptypen die zowel van nature in de natuur voorkomen als kunstmatig door de mens kunnen worden gecreëerd. Voorbeelden van biotopen zijn:
- Natte biotoop: Habitats zoals heidevelden en moerassen, rietvelden, wadden en lagunelandschappen (aan de kust)
- Buitenbiotoop: diverse weilanden, zoals droge en natte weilanden, boomgaarden, kwelders, bloemenweiden
- Bosbiotoop: uiterwaardenbos, steengroevebos, naaldbos, moerasbos
- Waterbiotoop: Onderscheid tussen stilstaande wateren (vijvers, vijvers, vijvers, meren) en stromende wateren (beken, rivieren en rivieroevers)
- Woestijnbiotoop: verschillende woestijnlandschappen, bijvoorbeeld zand-, steen-, grind- of rotsachtige woestijnen, zout- of ijswoestijnen
Wettig beschermde biotopen
De Moren zijn beschermd in Duitsland
Volgens artikel 30 van de Federale Natuurbeschermingswet (BNatSchG) vallen de volgende natuurlijke biotopen onder wettelijke bescherming en mogen ze niet worden aangetast:
- Binnenwateren inclusief hun oevergebieden, aanslibbingsgebieden, overstromingsgebieden, oxbowmeren en vegetatie
- Natte biotopen zoals heidevelden, moerassen, natte weilanden, brongebieden, rietvelden en kwelders in het binnenland
- Inlandse duinen, stortplaatsen en heidevelden zoals puin-, puin- en steenhopen, löss- en kleimuren, jeneverbessen-, gaspeldoorn- en dwergstruikheide, zware metalen gazons, borstelig gras en droog gras, bossen en struiken op droge, warme locaties
- Bossen, vooral uiterwaarden, moeras- en moerasbossen, puin op heuvels, boomstammen en ravijnbossen
- Rotsachtige landschappen zoals alpengazons, Krummholz-struiken, sneeuwvalleien en open rotsformaties
- Kustbiotopen zoals kliffen en rotskusten, strandruggen en kustduinen, kustmeren, wadplaten en kwelders, lagunewateren met aanslibbingsgebieden, zeegrasweiden, zandbanken, riffen, schalie, grof zand en grindgebieden
Vroeger werden individuele biotopen vooral beschermd. Deze aanpak heeft echter bewezen weinig nut te hebben in termen van soortbescherming, aangezien de meeste dier- en plantensoorten mobiel zijn en ook uitwisseling met andere populaties van hun soort nodig hebben - trefwoordgenuitwisseling en genetische verarming.
Aangezien grootschalige biotopen niet in stand kunnen worden gehouden vanwege de beperkingen van economisch landgebruik en vestiging, zijn de afzonderlijke biotopen via verschillende maatregelen met elkaar verbonden. Denk hierbij bijvoorbeeld aan het aanplanten van struikenstroken in velden voor vogels of het bouwen van vistrappen zodat waterdieren hun paaigronden kunnen bereiken. Deze biotoopnetwerken worden ook binnen nederzettingen aangelegd (bijvoorbeeld een groenstrook tussen twee wegen, paddentunnels) om menselijke woonruimtes leefbaar en begaanbaar te maken voor dieren en planten.
Excursus
Daarom is het beschermen van natuurlijke biotopen zo belangrijk
Sommige mensen staan kritisch tegenover de bescherming van een bepaalde biotoop, omdat deze gebruikt zou kunnen worden voor landbouw of gecultiveerd zou kunnen worden. De – vooral economische – druk om ogenschijnlijk nutteloze gebieden te cultiveren is groot, vooral omdat de kosten voor het in stand houden van sommige biotopen hoog zijn.
Maar het behoud van habitats dient niet alleen ter bescherming van dieren en planten, maar uiteindelijk ook van ons mensen. Het onvermijdelijke uitsterven van soorten heeft ook een dramatische impact op ons, en daarom moeten we dringend investeren in landschaps- en natuurbehoud de stedelijke wildgroei van het landschap te voorkomen (bijvoorbeeld door steeds meer nieuwbouwgebieden voor particuliere woningen aan te wijzen).
Een biotoop creëren in de tuin
Een tuinvijver creëert een leefgebied voor waterminnende dieren
Vanwege de achteruitgang van natuurlijke habitats als gevolg van intensieve landbouw en stadsuitbreiding, is het creëren van biotopen in de tuin zelfs nog belangrijker. Algemeen wordt onder dit verstaan de aanleg van een tuinvijver, maar ook de volgende leefgebieden mogen niet worden verwaarloosd:
- Tuinvijver: Minimale diepte 60 centimeter, verschillende zones (ondiep water met stenen, diep water), water- en oeverplanten, leefgebied voor kikkers, salamanders en libellen als drinkbakken voor bijen en andere insecten, drinkbakken en badvoorzieningen voor vogels
- Deadwood: rotte boomstronken en stammen, haag van dood hout (“Benje-haag”), leefgebied voor wilde bijen, kevers, nest- en schuilplaatsen voor vogels, egels en andere soorten
- Stapel bladeren en kreupelhout: Hoop herfstbladeren en boomstekken, waardevolle overwinteringsplekken voor egels, vlinderrupsen, insecten en muizen
- Stenen stapels en droge stenen muren: Grote stenen, dakpannen of bouwpuin, droge stenen muren van natuursteen op zonnige locaties, geschikte planten (bijv. kaneelkruid, muurpeper), leefgebied voor wilde bijen, spinnen en andere insecten, hagedissen
- Open zandgebieden: laat een zandgebied eenvoudig vrij en zonder planten, een thuis en kraamkamer voor in de bodem nestelende bijensoorten zoals. B. Zand- of vorebij
- Brandnetelhoek: verondersteld onkruid zoals brandnetels, hoornklaver of wilde wortel zijn waardevolle voedselplanten voor veel vlinderrupsen, daarom zijn kleine hoekjes in de tuin met wilde planten moet worden gelaten
Door gewoon een stapel dood hout op te stapelen of een Benje-haag en een klein “onkruidhoekje” aan te leggen, creëer je voor veel dieren in de tuin belangrijke toevluchtsoorden. Voeg een kleine tuinvijver toe en de natuurlijke tuin is klaar.
Om ervoor te zorgen dat kikkers, salamanders, egels, libellen, enz. zich bij u op hun gemak voelen, moet u absoluut het gebruik van giftige chemicaliën vermijden. Het gaat hierbij vooral om gewasbeschermingsmiddelen zoals pesticiden, fungiciden, herbiciden, maar ook kunstmest. Dicht bij de natuur (en dus ecologisch waardevolle) tuinen zijn ook niet erg nauwkeurig opgeruimd
Tuinvijver – een waardevolle biotoop voor salamanders, kikkers en dergelijke
Een tuinvijver aanleggen is eigenlijk heel eenvoudig: je hoeft eigenlijk alleen maar een gat te graven, af te dichten, water en een paar planten toe te voegen en je bent klaar. De kikkers en libellen vinden in een handomdraai hun weg naar de nieuwe moerasbiotoop. Om ervoor te zorgen dat de natte biotoop in de tuin een succes wordt, moet je toch een paar tips opvolgen.
| Locatie | zo vlak mogelijk oppervlak, zonnig en warm, twee tot drie uur schaduw per dag |
|---|---|
| Rivieroevergebied | geen abrupt einde, maar indien mogelijk een moerasgebied of natte weide, geschikte struiken (wilg, wegedoorn) |
| Vijverdiepte | minstens drie waterdieptes, minstens 60 centimeter diep in het midden, geleidelijk afvlakkend naarmate je dichter bij de kust komt |
| Planten | Waterlelies in het midden, inheemse waterplanten in de andere gebieden |
| Overgangen / verlopen | niet meer dan 50 procent, zacht en vloeiend, anders kan geen enkele bodem stand houden |
Voordat u de tuinvijver aanmaakt, moet u goed nadenken over de vorm die deze moet hebben en waar de verschillende oevergebieden uiteindelijk zullen komen te liggen. Markeer deze en graaf het gat overeenkomstig. Sluit deze vervolgens af, zodat het water in de tuinvijver blijft en niet in de grond sijpelt. Je hebt drie opties:
- Clay: natuurlijk materiaal, kleilagen moeten minimaal 30 centimeter dik en goed aangedrukt zijn
- Beton: vrijwel onverwoestbaar, zeer duurzaam en duurzaam, maar ook moeilijk te verwijderen, dikte moet minimaal 20 centimeter zijn, stabilisatie met constructiestaalgaas is noodzakelijk
- Film: zeer kneedbaar en gemakkelijk te leggen, goedkoop - maar gemaakt van plastic, indien mogelijk, geef de voorkeur aan producten gemaakt van weekmakervrij en milieuvriendelijker polyethyleen
Je kunt ook eenvoudig een geprefabriceerde vijver van hard plastic installeren, dat gaat snel en eenvoudig. Kant-en-klare vijverschelpen in grote maten kosten echter enkele duizenden euro's. Daarom kunt u veel goedkoper met een andere oplossing wegkomen en het bespaarde geld investeren in prachtige vijver- en oeverplanten. Als de tuinvijver echter klein is, zijn kant-en-klare harde schelpen een ongecompliceerde keuze.
Nu kun je beginnen met planten. Tip: Heeft u vijverbezitters in de buurt, vraag dan om stekjes van waterplanten. Hoornblad, biezen, zeekatten, kroos en dergelijke zijn zeer proliferatief, daarom zijn veel vijverbezitters graag bereid een of twee planten weg te doen.
Als er geen ruimte is voor een grote tuinvijver - minivijver in de badkuip
Heeft u slechts een kleine tuin of wilt u geen grote vijver op uw perceel - bijvoorbeeld omdat u kleine kinderen heeft - dan kunt u ook een kleine biotoop creëren met een minivijver. Het enige wat je nodig hebt is een bakje, zoals een oude (bad)kuip, een ton of iets dergelijks. Je kunt dit begraven en wat water en oeverplanten toevoegen, en je kleine insectenparadijs is klaar.
Benje-haag – Hoe maak je een haag van dood hout
Een dood hout of Benje-haag bestaat uit losjes op elkaar gestapelde takken en twijgen die worden vastgemaakt tussen palen die in de grond worden gestoken. De gehele steiger vormt een stabiele wand, die tevens zeer goed gebruikt kan worden als erfafscheiding en/of privacyscherm. Dode houthagen zijn allesbehalve dood, omdat ze na verloop van tijd een eigen divers leven gaan leiden. Ze bieden veel dieren zoals egels, slaapmuizen, merels en andere vogels (winterkoninkjes, roodborstjes), zandhagedissen en padden een welkome schuilplaats in zomer en winter.
Bovendien zullen, door de komst van plantenzaden of door jouw aanplantingen, binnenkort levende planten groeien, waardoor de dode muur in een levende haag verandert. Bij het planten van de Benje-haag dient u op deze punten te letten:
- kies een zonnige, warme en rustige locatie
- De bodem mag niet te rijk aan voedingsstoffen zijn
- anders zullen brandnetels en andere overwoekerde planten zich vestigen
- geen snoei van sterk dominante bomen, b.v. Gebruik bijvoorbeeld bramen,
- Gebruik in plaats daarvan hardhout (beuken, eiken, stekken van fruitbomen)
- stapel deze losjes tussen palen die parallel in de grond zijn gegraven
- grote takken naar beneden, fijner knipsel naar boven
- Weef berichten in indien mogelijk
- plant langzaam groeiende struiken als metgezel
Kleurrijke weide in plaats van groen gazon
Kleurrijke weiden bieden een thuis voor talloze insecten
De meeste tuinen hebben een min of meer groot grasveld. Wist u dat gazons eigenlijk slechts een groene woestenij zijn? Voor insecten als bijen, vlinders en kevers zijn de grassprieten waardeloos omdat ze geen voedsel opleveren. Het is echter beter om een kleurrijke weide met wilde bloemen in te zaaien. Het is niet alleen veel minder werk dan een gazon, maar het ziet er ook prachtig uit en biedt een waardevol leefgebied voor veel kleine wezens.
Een bloemenweide creëren is heel eenvoudig:
- Bereid de grond voor: Verwijder de grasmat, maak de grond los en verrijk deze met zand, wilde bloemen hebben een tamelijk arme grond nodig
- Zaaien: Verdeel het afgewerkte wilde bloemenmengsel over het voorbereide gebied, plant ongeveer vijf tot tien gram zaden per vierkante meter weide, hark het vervolgens in en zet het vast met een roller of plank, tenminste vier weken vochtig houden
- Verzorging van de weide: twee keer per jaar maaien, eind juni en eind augustus
Geef bij het kiezen van bloemen de voorkeur aan inheemse soorten, omdat hongerige insecten er meer mee kunnen doen. Bijzonder aanbevolen zijn:
- Moerasspirea (Filipendula ulmaria)
- Madeliefjes (Bellis perennis)
- Gemeenschappelijk duizendblad (Achillea millefolium)
- Holle Ridderspoor (Corydalis cava)
- Hoornklaverblad (Lotus corniculatus)
- Klaproos (Papaverrhoeas)
- Korenbloem (Centaurea cyanus)
- Creeping Gunsel (Ajuga reptans)
- Kalflicht (Silene noctiflora)
- Anjer (Silene latifolia)
- Marguerite (Leucanthemum vulgare en ircutianum)
- Slangenkop (Echium vulgare)
- Rode klaver (Trifolium pratense)
- Zeepkruid (Saponaria officinalis)
- Weidevossestaart (Alopecurus pratensis)
- Weideklokje (Centaurea jacea)
- Weidezuring (Rumex acetosa)
- Weideschurft (Knautia arvensis)
- Wilde kaardebol (Dipsacus fullonum)
- Wilde wortel (Daucus carota)
Wildebloemenweiden moeten uiterlijk in juni worden ingezaaid. Om ervoor te zorgen dat bijen, hommels etc. in het voorjaar voldoende bloemen vinden, plant u extra bloembollen, zoals daslook (Allium ursinum), bosanemoon (Anemone nemorosa), gele bosanemoon (Anemone ranunculoides), holle lariksspoor (Corydalis cava) en winteraconiet (Eranthis hyemalis).
Biotoop op het balkon – hoe werkt het?
Anlage eines Miniteichs für Balkon und Terrasse - Der Grüne Tipp kompakt
Je hebt geen grote tuin nodig om een biotoop voor bijen, hommels, vlinders en andere insecten te creëren; een klein balkon is voldoende. Hier heb je veel mogelijkheden om de bruisende mensen op hun gemak te stellen en van eten te voorzien. En zo werkt het:
- kies voor nectar- en stuifmeelrijke zomerbloemen en klimplanten
- Kruiden zoals salie, lavendel, citroenmelisse of tijm zijn bijzonder populair bij mens en dier
- Oost-Indische kers is zeer geschikt voor op het balkon, is een geweldige bron van nectar
- Vlindersering (Buddleja) kan ook in een pot bewaard worden
- Geef broedmogelijkheden voor wilde bijen
- maak je geen zorgen, deze soorten leven eenzaam (dat wil zeggen alleen) en zijn niet geïnteresseerd in mensen
- neem dikke stukken eiken- of beukenhout en boor er drie tot acht millimeter smalle, blinde gaten in
- andere wilde bijensoorten geven de voorkeur aan geperforeerde stenen gevuld met klei
- Maak een minivijver
Veel zangvogels broeden trouwens ook graag op balkons als ze daar de mogelijkheid voor hebben. Bied de dieren in de winter een voederplek aan (bijvoorbeeld in een vogelvoederbak), maar zorg ervoor dat duiven, kraaien en andere grote vogels geen toegang hebben, dit is verboden. Misschien komen er wel een of twee eekhoorns langs op zoek naar voedsel. In het voorjaar kun je een nestkast aanbieden en kijken of er een bewoner is.
Excursus
Selecteer zorgvuldig planten voor een biotoop
Verder is het belangrijk om te gecultiveerde planten te vermijden, omdat deze - zoals edele rozen met dubbele bloemen - geen waarde hebben voor bijen en andere insecten. Kies in plaats daarvan voor bloemen, vaste planten en bomen met een ecologische meerwaarde omdat ze nectar en stuifmeel leveren voor insecten en fruit voor vogels. Vooral schermbloemige planten en inheemse bloeiende struiken zijn hier belangrijk.
Maak een minibiotoop in een glas
Een minibiotoop in een glas maak je makkelijk zelf
Een eeuwige biotoop van glas of flessen is - idealiter - een op zichzelf staande ecologische cyclus die helemaal geen onderhoud vereist. Alles wat de planten nodig hebben, komt hier terug: verdampt water condenseert en creëert een kleine waterkringloop, en ook de voedingsstoffen blijven behouden. En zo creëer je de minituin voor op je bureau:
- een grote pot met beugel- of schroefdop van helder glas
- Capaciteit minimaal twee of drie liter
- Plantkorrels of kleine steentjes als drainage
- geschikte planten zoals bosbessen of veenbessen, heide of kleine varens
- Bodem waar de planten groeiden
- Decoratieve elementen (bijvoorbeeld een mooie steen, een kleine tak)
Het is nu belangrijk dat alle ingrediënten schimmelvrij zijn. Anders zal de eeuwige tuin snel gaan schimmelen. Ontsmet daarom zowel het glas als de stenen en de aarde vóór het vullen, bijvoorbeeld door koken of verwarmen. Hoe het glas te planten:
- ong. Vul een drainagelaag van twee centimeter dik
- daarbovenop de laag aarde van ongeveer vier tot vijf centimeter dik
- druk kleine holten in de aarde
- Plaats de planten met een pincet
- goed drukken
- Plaats decoratieve elementen zoals stukjes mos, stenen en takjes
- raak de glazen wand niet aan
- De flessentuin water geven
- Sluit het deksel
Plaats de minibiotoop nu op een lichte, maar niet direct zonnige plaats. Idealiter zou de binnenkant van het glas 's ochtends mistig zijn met condensatie, maar de hele dag droog. Als de glazen wanden de hele dag nat zijn, open dan het deksel een paar dagen en laat het overtollige water verdampen.
Veelgestelde vragen
Zijn een natuurreservaat en een biotoop hetzelfde?
Nee, natuurreservaten en wettelijk beschermde biotopen verwijzen naar twee verschillende vormen van beschermde gebieden, ook al overlappen ze elkaar meestal. Beschermde biotopen bevinden zich vaak in een natuurgebied, zoals het geval is in het Nationaal Park Lagunelandschap West-Pommeren of het Nationaal Park Waddenzee. Natuurreservaten zijn in de regel groter dan de vrij kleine biotopen.
Tip
Een biotoop kan overigens niet alleen in potten of flessen met schroefdop worden gecreëerd, maar ook in een aquarium. Hier kun je een echt klein ecosysteem creëren.
