Hobbytuinders kennen het probleem: waar een kleurrijke bloemenweide gepland was, hebben saaie grassen de overhand. Iedereen die zijn nederlaag tegen het eentonige groen toegeeft, kent de ratelpot nog niet. Een blik op het profiel, de beplanting en de verzorging laat zien hoe de wilde plant nuttig is in bloeiende weilanden. Hier kun je ontdekken hoe het zaaien van ratelpotten in groene gebieden de weg vrijmaakt voor kleurrijke bloemen en vrolijke hommels.
Wat is de rammelaarpot en hoe plant je hem?
De ratelpot is een eenjarige wilde bloem die, als semi-parasiet, andere planten aftapt om voedingsstoffen en water te verkrijgen. Hij heeft citroengele bloemen, wordt 10 tot 80 cm hoog en geeft de voorkeur aan zonnige locaties. Het zaaien vindt plaats in het najaar in bestaand groen.
Profiel
- Wetenschappelijke naam: Rhinanthus
- Familie: Bremkruidfamilie (Orobanchaceae)
- Geslacht: Ratelpot met 50 soorten
- Groeiwijze: kruidachtig
- Groeihoogte: 10 tot 80 cm
- Blad: tegenoverstaand, zittend, eivormig
- Bloem: muntfamilie
- Bloemkleur: citroengeel
- Fruit: capsulefruit
- Zaden: gevleugeld, schijfvormig
- Toxiciteit: giftig
- Wortel: wortels met haustoria
Zaden
De gevleugelde zaden gaan niet stilletjes op reis. Een zuchtje wind is voldoende en de 5 mm kleine, 3 mg lichte zaden rammelen vrolijk in de rijpende vruchtcapsule. De ratelpot dankt zijn naam aan deze akoestische prestatie.
Bloei
De rammelaarpot v alt op door zijn bloemvorm. In tegenstelling tot andere mintfamilies zijn de bloemlippen goed gesloten. Potentiële nectarconsumenten moeten eerst de bloem openen en naar binnen kruipen. Alleen sterke insecten met lange stammen, zoals hommels, wilde bijen en sommige vlinders, hebben toegang tot de verleidelijke nectar. Het volgende overzicht vat de verdere kenmerken van een ratelpotbloem samen:
- Bloeiwijzen: aarachtige trossen
- Bloemvorm: helmvormige, gebogen bovenlip, driepuntige onderlip
- Meeldraad: vier meeldraden, verborgen onder de bovenlip
- Bijzonderheid: bladachtige, driehoekige schutbladeren onder elke bloem
Zes tot twaalf paar ingestoken, zittende bladeren zijn typisch voor de groei van inheemse ratelslangsoorten. Deze zitten langs de scheut-as tussen de bloeiwijzen en hun schutbladeren.
Toxiciteit
Rattlepot is een van de giftige plantensoorten. Bladeren, bloemen, zaden en wortels zijn niet eetbaar. De reden voor de toewijzing zijn iridoïde glycosiden, zoals aucubine en rhinantine. 50 inheemse plantenfamilies gebruiken deze gifstoffen om hun roofdieren af te weren. Een extreem bittere smaak waarschuwt mens en dier voor verdere consumptie. Iedereen die deze waarschuwing negeert, wordt gestraft met ondraaglijke maag- en darmproblemen en ernstige misselijkheid.
Iridoïden wapenen ook tegen ziekten en schimmelinfecties. In de oudheid zouden de antibacteriële ingrediënten een speciale genezende werking hebben tegen droge hoest, astma en allerlei soorten ontstekingen. Spoelingen met een afkooksel van ratelpotten dienden als huismiddeltje tegen luizen en oogproblemen. Gezien de toxische bijwerkingen heeft de bremkruidfamilie nu haar status als geneeskrachtig kruid verloren.
Roots
Rattlepot-soorten gedijen als semi-parasieten. De kruidachtige, jaarlijkse wilde bloemen vormen slechts een onvolgroeid wortelstelsel. De rudimentaire wortels dragen speciale zuigorganen die haustoria worden genoemd. Met behulp van deze zuigorganen boren ratelslangen het wortelsysteem van hun waardplanten aan om er voedingsstoffen en water uit te halen. In tegenstelling tot de volledige parasiet, zoals het echte Bremskruid (Orobanche), heeft een ratelslang als semi-parasiet het eigen bladgroen (chlorofyl) van de plant voor gastheeronafhankelijke fotosynthese.
In de landbouw zijn rammelende potten niet welkom en worden ze als onkruid beschouwd. Koeien, schapen en geiten mijden de bremkruidfamilie met zijn bittere smaak. De melkdief wordt in de volksmond uitgescholden omdat hij als semi-parasiet het weelderige gras in de koeienweide berooft van voedingsstoffen. Hobbytuinders die dicht bij de natuur staan, waarderen ratelpotsoorten daarentegen als geelgroene graspolitie in de bloemenweide. Ratelende potten zijn een belangrijk onderdeel van bijenweiden.
Soort
Het geslacht ratelpotten wordt vertegenwoordigd door ongeveer 50 soorten op het noordelijk halfrond. Enkele van de mooiste soorten bevolken oceanisch Eurazië. De wilde bloemen komen oorspronkelijk uit de Duitse vennenweiden, halfdroge graslanden, graanvelden, open plekken in bossen en voedselarme kleigronden en klimmen tot aan de boomgrens in de bergen. In de volgende tabel maak je meer gedetailleerd kennis met lokale ratelpotsoorten:
| Rattlepot-soort | Grote ratelende pot | Kleine ratelende pot | Shaggy Ratelpot | Awn Ratelpot |
|---|---|---|---|---|
| Botanische naam | Rhinanthus angustifolius | Rhinanthus minor | Rhinanthus alectorolophus | Rhinanthus glacialis |
| Groeihoogte | 50 tot 80 cm | 10 tot 50 cm | 10 tot 80 cm | 10 tot 50 cm |
| Bloeitijd | Mei tot augustus | Mei tot september | Mei tot september | Juni tot september |
| Speciale functie | Steen gestreept zwart | Bloemkroon blauwachtig gekarteld | ruige kelk | Bloeiwijzen met lange luifels |
| Hoofdstortingen | Noord-Duitsland | Nationaal | Midden- en Zuid-Duitsland | Harz, zuidelijke Alpen |
In 2005 werd Grote Rattlepot uitgeroepen tot Bloem van het Jaar. De Hamburgse Stichting voor de Bescherming van Bedreigde Planten vestigt de aandacht op het feit dat wilde bloemen in Duitsland met uitsterven worden bedreigd.
Excursus
Rattlepot is niet kieskeurig
Rattlepot-soorten gebruiken talloze waardplanten. De semi-parasieten zoeken het liefst nauw contact met zoete grassen. Peulvruchten worden ook niet over het hoofd gezien als bron van voedingsstoffen en water. Een ratelpot past de grootte van zijn haustoria aan zijn gastheer aan. Zeugorganen op roodzwenkgras (Festuca rubra) zijn 1 mm klein. Haustoria op klaverblad (Lotus corniculatus) wordt twee keer zo groot.
Ratelpot planten – zaai de zaden direct
Voor het zaaien van ratelpotzaden in de tuin is een aangepaste procedure vereist. Er moet een bloemenweide of grasveld zijn waar de zaden kunnen ontkiemen. Omdat de zaden koudekiemers zijn, is het juiste zaaimoment belangrijk. Zo zaai je correct rammelvlekken:
- Zaai ratelpotzaden in de herfst van augustus tot november
- Maai het weidegebied kort op een zonnige plek (25 mm)
- Creëer eilanden in open grond met een hark of eg
- Verspreid zaden (0,5 g/m²)
- Werk lichte kiemers lichtjes in de grond, rol of druk met de hand
- Regenratelpotzaden met een gieter of gazonsproeier
De zaailingen komen uit eind maart/begin april en bloeien vanaf juni.
Ratelpot onderhouden – tips
Met de juiste verzorging kun je ervoor zorgen dat rammelende potten niet stoppen bij een gastoptreden van een jaar in de tuin. De volgende verzorgingstips leggen uit hoe je het goed kunt doen:
- Water geven vroeg in de ochtend of na zonsondergang in droge zomeromstandigheden
- Bemest groene gebieden niet met een rammelpot
- Maai de ratelpotweide een of twee keer per jaar
Hoe magerder een weiland met ratelende potten is, hoe minder vaak er wordt gemaaid. Wacht alstublieft tot augustus voordat u een arme weide maait, zodat de gevleugelde zaden zich over het groene gebied kunnen verspreiden. Idealiter maait u in twee fasen. Snij de helft van de ratelpottenweide eind augustus en de andere helft eind september. Als de bloemenweide op een voedselrijke plek boven je hoofd groeit, maak dan eind juni een extra snoeiafspraak.
Populaire variëteiten
Moeder Natuur heeft talloze ondersoorten en hybriden tevoorschijn getoverd van de inheemse ratelslangsoorten in de bovenstaande tabel:
- Kleine Rattlepot: Rhinanthus minor subsp. monticola, gebruikelijk in Groot-Brittannië.
- Gapende ruige ratelpot: Rhinanthus alectorolophus subsp. facchinii, regionale variëteit in Zuid-Tirol.
- South Alpine Villi Rattlepot: Rhinanthus alectorolophus subsp. freynii gedijt lokaal in Salzburg, Karinthië en Zuid-Tirol.
- Grote Poesta-ratelpot: Rhinanthus borbasii, ontdekt in Hongarije en Burgenland.
- Glandular Ratelpot: Rhinantus rumelicus, gevonden in Thüringen op kalkrijke, arme kleigronden.
FAQ
Is een rammelpot giftig voor paarden?
Experts op het gebied van voederweiden beoordelen ratelpotsoorten als ze groen zijn, als licht giftig voor paarden, koeien en andere grazende dieren. De alkaloïde aucubine (rhinanthine) kan bij grote hoeveelheden ontstekingen in het maag-darmkanaal veroorzaken. Het getroffen paard heeft last van spijsverteringsproblemen, diarree en koliek. Gedroogde ratelpot in hooi is onschadelijk.
Hoe vecht je tegen rammelaar?
Rattlepot is een eenjarige, kruidachtige plant die afhankelijk is van zelfzaaien. Door de wilde bloemen in het vroege voorjaar te knippen, maaien of zeisen, voorkom je de vorming van bloemen, vruchten en zaden. Schoonmaken wordt aanbevolen als de planthoogte 10 centimeter is.
Helpt het zaaien van ratelpotten tegen bankgras?
Klappertopf biedt waardevolle hulp bij het bestrijden van bankgras en ander berucht onkruid. Door in de herfst te zaaien, wordt het laaggras belangrijke voedingsstoffen ontnomen en wordt het wortelonkruid aanzienlijk verzwakt. Op de langere termijn kun je met een ratelpot invasief onkruid in de tuin terugdringen. Positieve bijwerkingen zijn citroengele bloemen in de zomer en vrolijke hommels.
