Wilgenboorders hebben een slechte reputatie omdat ze in vers hout boren en sierbomen vernietigen. De vlinder legt niet voor niets zijn eieren op bepaalde bomen. De rupsen zijn gespecialiseerde wezens die geen gevaar vormen in gezonde bomen.
Is de wilgenboorder een plaag?
De wilgenboorder is een vlinder die zieke scheuten van wilg en populier aanv alt. De rupsen laten voedergangen achter van ongeveer twee centimeter dik en een meter lang en kunnen zo de stabiliteit van de boom aantasten. Terugzagen in gezond hout voorkomt besmetting.
Zijn wilgenboorders onderworpen aan rapportage?
De voedingsplaatsen van wilgenboorders zijn vergelijkbaar met die van ander ongedierte
De rupsen van de wilgenboorder kunnen de stabiliteit van de aangetaste boom aanzienlijk beïnvloeden. Ze kunnen binnen enkele maanden hele boompopulaties vernietigen. Als laanbomen besmet zijn, is er een verhoogde kans op windbreuk. De soort is wijdverspreid in Europa en nestelt het liefst in oude wilgen. Het kan ook in de moestuin voorkomen.
Toch is het niet nodig om wilgenboorders te melden. Er geldt geen meldingsplicht. Als u voedingsholen van een vlinderrups ontdekt, moet u de soort nauwkeurig identificeren. De holen van wilgenboorders zijn vaak niet duidelijk te onderscheiden van die van andere meldingsplichtige houtongedierte.
| Vorm van de voedingskanalen | Speciale functie | Larven | verplicht te melden | |
|---|---|---|---|---|
| Wilgenboorder | circulair | Boorstof wordt met de ontlasting naar buiten afgevoerd | donkerrode achterkant, gele zijkanten, zwarte kopkapsel | geen |
| Aziatische boktor | ovaal | grove boorspanen blijven in de doorgangen | beenloos, met bruine chitineplaat op de voorborst | ja |
| Kastanjeboorder | rond | alleen in takken met een diameter kleiner dan 10 cm | eerst roze, later lichtgeel met zwarte stippen | geen |
| Populierenbok | ovaal | beperkt tot populieren en wilgen | bolvormig, frontplaat korrelig | geen |
Hoe herken je schade door wilgenboorders
De wilgenboorder wordt als een plaag beschouwd omdat zijn rupsen reeds verzwakte struiken en bomen vernietigen. Op het eerste gezicht is de schade niet duidelijk tot dit type terug te voeren. Er zijn talloze houtongedierte die gaten in het hout achterlaten. Let daarom op kleine sporen die de dader onthullen.
kwaadaardige afbeelding
Wilgenboorders vallen het liefst oudere en reeds zieke bomen aan, waarvoor ze gevaarlijk kunnen zijn. Hun onregelmatige boorgaten leiden meestal stroomafwaarts en kunnen zich tot een meter lang uitstrekken. De tunnels bereiken een diameter van maximaal twee centimeter.
Getroffen bomen hebben last van een verstoorde voedingsstoffen- en watertoevoer, waardoor takken en bladeren uitdrogen. Het zwaar uitgeholde hout kan gemakkelijk breken bij wind. Rotschimmels verspreiden zich vaak in de boorgaten, waardoor de boom verder verzwakt. Als de besmetting ernstig is, bestaat het risico dat de hele boom sterft.
Detecteer een besmetting
Het voedingspatroon van de wilgenboorderrupsen omvat grote gaten in de schors waardoor uitwerpselen en boorstof worden afgevoerd. Vaak vind je roodachtig boorspaanders en uitwerpselen aan de basis van een geïnfecteerde boom. Je kunt de sapstroom in oudere gaten zien.
Activiteiten van een wilgenboorderrups zijn te herkennen aan de typische azijngeur die de boom omringt. Als er sprake is van een ernstige plaag, zijn er 's nachts krakende of raspende voedingsgeluiden te horen, die van binnen in de boom naar buiten doordringen. Af en toe bewegen de rupsen duidelijk zichtbaar op de boomschors.
De boorgaten van de wilgenboorderrupsen zijn onregelmatig gevormd, tot twee centimeter in diameter en lopen meestal van boven naar beneden.
Zo zien rupsen eruit
Oudere rupsen zijn meestal roodbruin
Hoewel de schade gemakkelijk kan worden verward met de activiteit van andere houtetende rupsen, is de rups duidelijk herkenbaar. Het heeft een geel gekleurd lichaam en ontwikkelt een donkerrode rug in de latere ontwikkelingsstadia. Dat de rupsen eigenlijk geel van kleur zijn, wordt duidelijk bij het overwinteren van individuen. Als je in de winter een rups in de bovenste laag substraat aantreft, heeft deze zijn typische rode kleur verloren en ziet hij er volledig geel uit.
Typische kenmerken:
- meestal 60 tot 100 millimeter lang
- Hoofd en delen van de nekplaat het hele jaar door zwart
- zeer glanzend lichaam
- Wratten bedekt met korte witte haartjes
- sterk ontwikkelde monddelen
Waarom worden bomen aangevallen
Wilgenboorders behoren tot de houtboorders waarvan de rupsontwikkeling plaatsvindt in vers hout. De volwassen motten hebben een rudimentaire slurf en kunnen geen voedsel opnemen. Hun enige bestaansreden is het reproduceren en dus behouden van hun soort.
Oorzaken
De wilgenboorder is een wijdverspreide en nachtelijke vlinder. Het leeft voornamelijk in vochtige boomopstanden met weilanden. De nachtvlinders worden dan ook vaak aangetroffen langs stromend water, maar ook in parken of weilanden. De soort wordt af en toe aangetroffen in gemengde bossen of in huizen en boomgaarden met oude bomen.
Vrouwtjes zoeken zieke en oudere bomen op om hun eieren te leggen, zodat ze in de natuur de afbraak van het oude hout initiëren en bevorderen. Waarschijnlijk worden ze aangetrokken door de azijnzuurachtige geur die oudere larven in het hout afscheiden.
Raupe des Weidenbohrer (Cossus cossus) am 21.09.2013
Vaak geïnfecteerde bomen
Wilgenboorders geven de voorkeur aan loofbomen en komen vooral voor op verschillende inheemse wilgensoorten of sierheesters zoals harlekijnwilg. Wanneer bomen ernstig verzwakt zijn, leggen de motten hun eieren ook in het hout van andere boomsoorten. Rupsen zijn te vinden in esdoorn, beuk, es, populier, eik, walnoot, linde en iep.
Voorkeursboomsoort:
- Salix: Salweide
- Betula: Zilverberk
- Alnus: Zwarte els
- Pyrus: Peer
- Malus: Appel
Is de wilgenboorderrups giftig?
De wilgenboorderrups is agressief en kan zijn bijtgereedschap gebruiken als hij zich bedreigd voelt. Kinderen, honden en katten moeten afstand houden van de rupsen. Als de wilgenboorderrups bijt, kan dit erg pijnlijk zijn. Een beet brengt geen gezondheidsrisico's met zich mee en de vlinders worden niet als giftig voor de mens beschouwd.
Excursus
Houtboren en hun voedingswaarde
Talloze houtboorderrupsen worden sinds de oudheid als voedselinsecten beschouwd. Grieken en Romeinen genoten van de rupsen als delicatesse. Om een eiwitrijke traktatie te verkrijgen, werden de rupsen vetgemest met bloem. In Mexico worden de rupsen van een houtboorder, die het liefst in agaveplanten leeft, sinds de Azteekse tijd als eetbaar beschouwd. De rupsen worden vandaag de dag nog steeds gegeten. De Aboriginals in Australië zijn dol op deze delicatesse en eten de rupsen samen met andere rupsen van de wortelworm of boktor.
Eerste hulp bij snoeien
Aangetaste plantendelen moeten royaal worden verwijderd en weggegooid of verbrand
Maaimaatregelen zijn de meest succesvolle methode om de wilgenboorder in een vroeg stadium van de besmetting te elimineren. Hoe langer de rupsen in het hout leven, hoe meer ze uitzetten. De holen van de mottenrupsen kunnen wel een meter lang worden. Snijd de aangetaste boom terug totdat gezond, niet-geperforeerd hout zichtbaar is. Als er geen rupsen meer in het bos leven, kan de boom herstellen en weer uitlopen.
Tip
Verbrand de stekken, anders zullen de wilgenboorderrupsen zich in het hout blijven ontwikkelen en een nieuwe plaag kunnen veroorzaken.
Verfijnde variëteiten
Als een verfijnde harlekijnwilg wordt geïnfecteerd door de wilgenboorder, wordt het snoeien moeilijker. Je moet ervoor zorgen dat het eindpunt intact blijft. Deze bevindt zich in het bovenste derde deel van de stam en is aanzienlijk verdikt doordat een kweekrijst werd geënt op een typische wilgensoort. Als je dit gebied afsnijdt, zal je harlekijnwilg niet meer ontkiemen, maar eerder de eigenlijke onderstam.
Vechten tegen wilgenboorders
Het is meestal niet nodig om de wilgenboorder te controleren. Omdat het een belangrijk onderdeel van een functionerend ecosysteem vertegenwoordigt en inheems is in Europa, wordt het niet noodzakelijkerwijs als een enorme houtplaag beschouwd. Er zijn geen chemische sprays goedgekeurd om wilgenboorder te bestrijden. In de eigen tuin wordt de soort echter niet herkend. Verwijderingsmaatregelen zijn zinvol voor bomen met sierwaarde.
Vroege controle noodzakelijk
Als de rupsen zich een weg hebben gevreten in het bos, is het bijna onmogelijk om ze te bestrijden. Het is daarom belangrijk om de jonge rupsen in een vroeg stadium te doden, wanneer ze zich nog voeden met de bast. De vrouwtjes leggen hun eieren het liefst aan de basis van de stam, waar de rupsen na korte tijd uitkomen.
Quassia
Quassin is een sterke bittere substantie waarvan wordt gezegd dat deze een insecticide werking heeft. Het zit in sommige bitterhoutsoorten, zoals de Braziliaanse Quassia-boom (Quassia amara) en is als poeder verkrijgbaar in de apotheek. Een extract van de bitterstoffen helpt tegen wilgenboorderrupsen als ze direct worden besproeid. Je kunt de oplossing ook preventief van de lente tot de herfst op de bomen spuiten. Houd er rekening mee dat Quassin niet vriendelijk is voor nuttige insecten.
Bereiding van Quassia-oplossing:
- Giet twee liter water over 150 gram bitterhout- of quassiapoeder
- Laat het een nacht trekken en breng dan aan de kook
- Laat de bouillon ongeveer een uur sudderen
- Zeef de vloeistof en verdun met tien liter water
Als je bitterhout gebruikt, kun je de stukken na het koken drogen en opnieuw gebruiken. Quassin heeft een bitterheidswaarde van 13.000.000. Na 13 miljoen keer verdunnen smaakt de oplossing nog steeds bitter. Je kunt ook 250 gram zachte zeep oplossen in de kokende bouillon. Het zorgt ervoor dat de vloeistof beter aan de schors hecht. Na twee tot drie dagen moeten de resten op de boom worden afgespoeld met schoon water.
Chrysanthemum-extract
De prachtige chrysanten kunnen het leven kosten van wilgenboorders – en van andere nuttige insecten
De Dalmatische insectenbloem produceert het natuurlijke gif pyrethrum. Het dient als contactinsecticide en wordt gebruikt tegen veel voorkomende plagen, hun eieren en larven. Omdat het actieve ingrediënt ook nuttige insecten in gevaar brengt, moet het buiten met uiterste voorzichtigheid worden gebruikt. Het knock-down-effect treedt binnen enkele minuten op. Sommige insecten slagen erin de pyrethrines in het lichaam af te breken.
Is de draadmethode zinvol?
Het wordt vaak aanbevolen om een stevige draad in de boorgaten te duwen. Door het voortdurende prikken moet de rups in de lengte worden doorboord. Het succes van deze maatregel is echter niet erg groot. De voedergangen reiken soms tot een meter diep in het bos, waardoor je de daar levende rups niet met een te kort draad kunt vangen. Ernstig beschadigde bomen kunnen door meerdere rupsen worden bewoond, dus je zult ze nooit allemaal vangen.
Preventie
Wilgenboorders hebben loofbomen nodig waarvan de bast vochtig, ruw en gegroefd is om hun eieren te leggen. De rupsen boren zich in hout dat beschadigd is door droogte of verzwakt is door ziekten en schimmels. Een regelmatige watervoorziening en kalibemesting zijn de belangrijkste maatregelen om een plaag te voorkomen, omdat ze de vitaliteit van de boom ondersteunen. Na het snoeien van de boom moeten eventuele sneden onmiddellijk worden afgesloten met een wondverband. Open wonden bieden de rups een ideaal toegangspunt.
Tip
Om het leggen van eieren te voorkomen, moet u de stam regelmatig bekalken. Vooraf wordt de bast verwijderd met een stamschraper of een borstel, waardoor de stam onaantrekkelijk wordt voor de vlinders.
Levensstijl en ontwikkeling
Wilgenboorders behoren tot de familie van houtboorders (Cossidae). Mannetjes hebben een spanwijdte van 80 millimeter. Vrouwtjes bereiken een grootte van 100 millimeter, daarom wordt de soort beschouwd als de grootste kleine vlinder in Midden-Europa. Als nachtvlinder is Cossus cossus onopvallend bruin gekleurd. Er zijn zwarte dwarslijnen op de voorvleugels. Het belangrijkste vliegseizoen is van juni tot juli, hoewel de vlinder van eind mei tot begin augustus kan worden waargenomen.
Eieren leggen
Vrouwtjes produceren na het paren ongeveer 700 eieren. In de groeven van ruwe boomstammen leggen ze meerdere eierpakketjes met elk 20 tot 50 eieren. Verzwakte loofbomen zoals wilgen en populieren hebben de voorkeur voor het leggen van eieren. De eieren worden beschermd tegen uitdroging door een kleverige afscheiding.
Ontwikkeling
Nadat de larve uitkomt, dringt hij door de schors. Het voedt zich met boomsap en houtvezels en ondergaat verschillende vervellingen. In het tweede jaar eten de rupsen dieper het hout in en bewegen zich langs de stam omhoog door de boom. Kort voor de verpopping hebben de larven een lengte van 100 millimeter bereikt. Hun ontwikkeling duurt tussen de twee en vier jaar omdat houtvezels nauwelijks voedingsstoffen bevatten. De jonge vlinders komen in de zomer uit hun poppen.
Pupatie
De verpopping vindt normaal gesproken plaats na de derde overwintering in het bos. De rupsen produceren een stevige cocon van ongeveer zes centimeter groot. Deze bestaat uit baandraden en wordt afgedekt met boorspanen wanneer deze zich in de toevoergang bevindt. Poppen in het substraat worden vaak afgewisseld met gronddeeltjes. Er zijn drie manieren waarop rupsen van wilgenboorders kunnen verpoppen:
- Variant 1: ingraven in het substraat om te overwinteren in de herfst en te verpoppen in de lente
- Variant 2: overwintert als rups in de boom en verpopt zich in het voorjaar in de bodemlaag
- Variant 3: verpopt zich in een chipcocon achter een opening afgesloten met boorchips
Veelgestelde vragen
Is de wilgenboorder nuttig?
Wilgenboorders zijn eigenlijk heel nuttige dieren
Deze soort, die zich het liefst in weilanden vestigt, is een belangrijk onderdeel van een functionerend ecosysteem. Het is een van de houtboorders die zich richt op vers, levend hout van bomen die al ziek of verzwakt zijn.
Door zijn rupsen die tunnels in het hout boren die door de hele boom kunnen lopen, versnelt de wilgenboorder de dood van zieke bomen. De schimmels die zich vervolgens in de boorgaten nestelen, zorgen bovendien voor een snellere houtafbraak. Deze mot ruimt de natuur op en maakt ruimte voor verse zaailingen.
Hoeveel rupsen van wilgenboorders leven er in een tunnel?
Zodra de jonge rupsen uit hun eieren komen, zoeken ze naar een toegangspoort tot het bos. Het eerste jaar leven ze gezellig onder de bast. Dit zogenaamde ruimte-eten eindigt in het tweede ontwikkelingsjaar. De rupsen bevinden zich in individuele tunnelsystemen in het hout die van elkaar gescheiden zijn. Hun voedingsactiviteit vindt meestal stroomafwaarts van de stam plaats, aangezien ze verpoppen aan de basis van de stam of in een van de lagere voedingsgaten.
Hoe ziet een wilgenboorderrups eruit?
De larven van de wilgenboorder zijn tussen de zes en tien centimeter lang. Op zoek naar een plek om te overwinteren of te verpoppen, kunnen de rupsen in het najaar worden waargenomen op de bast van besmette bomen of op de grond. Op dit moment is hun rug bedekt met een donkere tot bordeauxrode band en lijken de zijkanten geel.
Het lichaam glanst helder en is af en toe bedekt met witte haren. De zwarte kop en het gedeeltelijk zwarte nekgedeelte creëren een signaalpatroon. Typerend is de geur van houtazijn, die enigszins doet denken aan de geur van geiten. De poppen zijn ongeveer zes centimeter lang en roodachtig geel van kleur. De afzonderlijke buiksegmenten zijn voorzien van donkere rijen doornen.
Waarom zien overwinterende rupsen er anders uit dan zomerrupsen?
Het feit dat de rupsen in de late ontwikkelingsfase een opvallende rode kleur op hun rug hebben, heeft evolutionaire redenen. Vaak komt het voor dat de rupsen op de schors te vinden zijn of over de grond kruipen op zoek naar een plek om te verpoppen. In deze gevallen zijn ze een gemakkelijke prooi.
Met de signaalkleuren zwart en rood proberen ze potentiële roofdieren te vertellen dat hun lichaam oneetbaar of giftig is. In feite bevatten de rupsen geen giftige ingrediënten, dus de rode kleur is een belangrijke bescherming tegen vraatzuchtige vogels en andere roofdieren. Tijdens de wintermaanden verliezen ze deze kleur en zien ze er volledig geel uit.
Hoe zien wilgenboorders eruit?
De motten zijn nauwelijks herkenbaar als ze op de schors van loofbomen zitten. Hun mollige lichamen hebben lichtgrijs gekleurde vleugels die gemarmerd zijn met donkergrijs. Delen van de vleugels zien er bruinachtig uit. De vleugels imiteren de kleur van boomschors, waardoor een optimale camouflage ontstaat. Ook de poten passen in dit camouflagepatroon doordat ze zwart-wit geringd zijn. Vrouwtjes zijn iets dikker dan mannen. Ze bereiken een spanwijdte tussen de 65 en 100 millimeter.
